Badania hormonalne u mężczyzn – rodzaje badań męskich hormonów płciowych i wskazania do ich wykonania

Badania hormonalne u mężczyzn – czym w ogóle są hormony?

Hormony to substancje chemiczne wytwarzane przez gruczoły dokrewne i przedostające się z krwiobiegiem do innych narządów. Kontrolują one metabolizm, poziom energii, rozmnażanie, a także wzrost czy reakcje na stres i czynniki środowiskowe.

Gruczoły wydzielania wewnętrznego to:

• przysadka mózgowa – nazywana jest gruczołem centralnym, bowiem steruje pracą innych gruczołów, produkuje przede wszystkim tyreotropinę pobudzającą tarczycę, adrenokortykotropinę wpływającą na korę nadnerczy, folikulotropinę i hormon luteinizujący wpływającą na gruczoły płciowe, a także prolaktynę, oksytocynę czy hormon wzrostu,

• nadnercza – wydzielają aldosteron, kortykosteroid, które regulują gospodarkę wodno-elektrolitową, ciśnienie krwi i siłę mięśni oraz epinefrynę i norepinefrynę wpływające na tętno i ciśnienie krwi,

• nerki – wydzielają reninę i angiotensynę regulujące ciśnienie krwi oraz erytropoetynę wpływającą na produkcję czerwonych krwinek,

• tarczyca – uwalnia tyroksynę, trójjodotyroninę i kalcytoninę, które m.in.: kontrolują metabolizm, wpływają na wzrost, aktywność układu nerwowego oraz wzrost kości,

• gruczoły przytarczyczne – wydzielają parathormon będący najważniejszym regulatorem poziomu wapnia we krwi,

• podwzgórze – produkuje wzopresynę, oksytocynę, liberyny i statyny wpływające na gospodarkę wodną organzimu, termoregulację czy uczucie głodu i sytości

• szyszynka – uwalnia melatoninę, która odpowiada za regulację zegara biologicznego, m.in. ułatwiając zasypianie,

• trzustka – produkuje glukagon, insulinę i somatostatynę wpływające na poziom glukozy we krwi,

• grasica – produkuje m.in. tymozynę, jest częścią układu limfatycznego,

• jajniki – w nich odbywa się produkcja żeńskich hormonów płciowych: progesteronu, estrogenów, androgenów, relaksyny,

• jądra – męskie narządy płciowe produkujące androgeny: testosteron, inhibinę, aktynę oraz pochodne dehyrotestosteron i estradiol.

Badania hormonalne u mężczyzn – poziom testosteronu

Męskie hormony płciowe to androgeny. Choć w niewielkim stopniu występują one również u kobiet, to u mężczyzn odgrywają kluczową rolę w rozwoju narządów płciowych oraz wytwarzaniu wtórnych cech płciowych.

Najważniejszym hormonem androgenowym jest testosteron. Jest on potrzebny do ukształtowania się i utrzymania funkcji rozrodczych i seksualnych, a także siły mięśni i kości. Przysadka mózgowa i podwzgórze znajdujące się u podstawy mózgu kontrolują produkcję męskich hormonów i wysyłają sygnał do jąder, gdzie wytwarzany jest testosteron i plemniki. Hormon luteinizujący (LH) i hormon folikulotropowy (FSH) to dwa ważne przekaźniki wytwarzane przez przysadkę, które działają na jądra. Informacja o poziomie testosteronu we krwi wraca do przysadki i podwzgórza, a gdy jego stężenie jest niskie, wysyłanych jest więcej bodźców, co ma na celu zwiększenie jego produkcji. Poziom testosteronu we krwi zmienia się w ciągu dnia, najwyższy jest około godziny po przebudzeniu, a najniższy mniej więcej 12 godzin później.

U mężczyzn z niedoborem testosteronu objawy, które mogą wystąpić, obejmują:

• niski poziom energii,

• niskie libido,

• obniżenie nastroju,

• zaburzenia snu,

• obniżenie gęstości kości.

• problemy z koncentracją i pamięcią,

• zmniejszoną siłę mięśni.

Symptomy niedoboru androgenów mogą się różnić w zależności od wieku pacjenta. Norma tzw. wolnego testosteronu to 174–902 nmol/l, zaś testosteronu całkowitego 12-40 nmol/l. Najwyższe wartości występują u mężczyzn między 20. a 30. rokiem życia. Przy znacznym obniżeniu poziomu tego hormonu, lekarz zaledwie zaleca stosowanie syntetycznego testosteronu.

Badania hormonalne u mężczyzn – inne hormony

Oprócz wykonania oznaczenia stężenia testosteronu we krwi, przy wystąpieniu wyżej wymienionych niepokojących objawów warto wykonać także inne badania hormonalne u mężczyzn. Są to:

1. Estradiol – jest to dominująca forma estrogenu, występuje on u mężczyzn w znacznie mniejszej ilości niż u kobiet, jednak także u panów odgrywa ważną rolę. Estradiol wpływa na libido, możliwość osiągnięcia i utrzymania erekcji oraz spermatogenezę. Receptory estrogenowe, a także aromataza, enzym konwertujący testosteron do estrogenu, występują w dużej ilości w mózgu, penisie i jądrach. W mózgu synteza estradiolu jest zwiększona w obszarach związanych z podnieceniem seksualnym.

2. Siarczan dehydroepiandrostendionu (DHEA-S) – to jeden z hormonów steroidowych produkowanych przez korę nadnerczy, jest prekursorem testosteronu. Jego podwyższony poziom u mężczyzn, w wyniku obwodowej konwersji androgenów do estrogenów, może czasami powodować nadmiar estrogenów. Znacznie podwyższenie DHEA-S może wskazywać na guzy nadnerczy wytwarzające androgeny. W zależności od wyników tego badania, można uzupełnić diagnostykę o pomiary białka SHBG odpowiedzialnego za transport i syntezę androgenów, a czasami także innych steroidów androgennych (np. 17-hydroksyprogesteronu).