Jadłowstręt psychiczny - czyli wszystko o anoreksji

Czym jest jadłowstręt psychiczny?

Rozpowszechniony u obu płci, jadłowstręt psychiczny, czyli anoreksja, częściej dotyka kobiet. Wystąpienie pierwszych objawów pojawia się między 14. a 18. rokiem życia. Za podstawowe kryteria do postawienia diagnozy jadłowstrętu przyjmuje się zmniejszenie masy ciała o 15% (względem masy oczekiwanej do wzrostu i wieku rozwojowego), obecność zachowań mających na celu zredukowanie masy ciała, które osoba chora narzuca sama sobie za pomocą unikania pożywienia tuczącego. Oprócz tego dostrzegalne jest również ocenianie siebie jako osoby otyłej, z występującym lękiem przed przytyciem. W wyniku restrykcyjnego ograniczenia jedzenia pojawiają się zaburzenia endokrynne w postaci zaniku miesiączki, a w przypadku mężczyzn utrata potencji i zainteresowania seksem. Niektórzy badacze rozróżniają typowy jadłowstręt psychiczny, w którym osoba chora doświadcza zaburzeń obrazu swojego ciała (jako zbyt otyłego) oraz atypowy, kiedy osoba cierpiąca na anoreksję ma świadomość tego, że jest zbyt chuda, lecz nie zaprzestaje restrykcji pokarmowych.

Jakie przyczyny skrywa jadłowstręt psychiczny?

Przyjmuje się, że model powstawania tej choroby wynika z obecności predyspozycji genetycznej, którą wyzwala stresujące wydarzenie, a do zaostrzenia objawów może dojść w środowisku rodzinnym. Za czynniki genetyczne uznaje się częstość występowania zaburzeń jedzenia w rodzinie. Geny jadłowstrętu psychicznego mogą być przekazane dziecku zarówno przez matkę, jak i ojca, a współwystępowanie dotyczy najczęściej sióstr. Innymi czynnikami biologicznymi, które wykazano u wielu pacjentów, mogą być nieprawidłowości w funkcjonowaniu osi podwzgórze-przysadka-gonady oraz podwzgórze-przysadka-nadnercza.

Istnieje również szereg czynników pozabiologicznych, które przyczyniają się do powstania anoreksji, wśród nich dużą rolę odgrywają czynniki osobowościowe. Z tego względu u osób z jadłowstrętem psychicznym mogą występować cechy osobowości obsesyjno-kompulsywnej, histrionicznej lub schizoidalnej oraz przejawy tłumienia agresji, wysokich aspiracji i perfekcjonizmu. Ze względu na to, że rodzina i społeczeństwo to główne obszary naszego funkcjonowania również one mogą odgrywać rolę w powstawaniu zaburzeń jedzenia. Wśród czynników o podłożu rodzinnym, wpływających na wystąpienie jadłowstrętu wymienić można: nadmierne kontrolowanie dziecka i ograniczanie procesu uzyskiwania przez nie autonomii, sztywność relacji między członkami rodziny, brak sposobów na rozwiązywanie konfliktów, dominująca matka i wycofany ojciec oraz prowadzenie procesu wychowania w sposób demonstrujący opiekuńczość a ukrywający agresję i odrzucenie. Niekiedy takie rodziny określa się mianem „zamiatających pod dywan” problemy i konflikty.

Jak kultura i społeczeństwo mogą przyczyniać się do jadłowstrętu psychicznego?

Szeroko rozpowszechnione w mediach społecznościowych wzorce kulturowego piękna, „idealnej” sylwetki oraz popularyzacja odchudzania sprawiają, że wiele – zwłaszcza młodych, dojrzewających osób – goni za ideałem. Niska samoocena i niezadowolenia z ciała, a także niektóre cechy osobowości napędzają mechanizm wpadania w zaburzenia odżywiania. Spowodowany odchudzaniem spadek masy ciała i ukrywanie niejedzenia początkowo przynoszą satysfakcję i zadowolenie. Są one jednak tylko przejściowe, ponieważ lęk przed przytyciem oraz usztywnienie zachowań związanych z odżywianiem prowadzą do kolejnych restrykcji pokarmowych. Pojawiające się następnie objawy somatyczne powodują stopniowe wyniszczanie organizmu. Może dojść do zwolnienia czynności serca i tętna, niskiego ciśnienia, krótkiego oddechu, częstych bóli głowy, omdleń, anemii, wystąpienia objawów depresyjnych, bezsenności, a także rozdrażnienia i zakłopotania.  W wyniku obniżenia poziomu glukozy oraz poważnych zaburzeń elektrolitowych może dojść również do śpiączki. Za sprawą mediów szczupła sylwetka stała się nie tylko wyznacznikiem piękna, ale również sukcesu, zdrowia, kariery i sprawności umysłowej. Zachowanie kontroli nad swoim ciałem staje się złudną gwarancją zachowania atrakcyjności. Z tego powodu w gabinetach psychologów i psychoterapeutów (a niekiedy w wyniku stanu krytycznego również w szpitalach psychiatrycznych)  można spotkać wiele osób cierpiących z powodu jadłowstrętu psychicznego oraz innych zaburzeń odżywiania.