Kortyzol – rola w organizmie, normy, znaczenie niewłaściwego poziomu

Kortyzol – czym jest i jaką rolę pełni w organizmie?

Kortyzol to wytwarzany przez warstwę pasmowatą kory nadnerczy hormon, który należy do grupy glikokortykosteroidów. Oznacza to, że posiada on zdolność wpływania na poziom glukozy we krwi – w reakcji na nadmierny wysiłek fizyczny, długotrwałą głodówkę lub sytuacje stresowe podwyższa jej stężenie, w związku z czym potocznie nazywa się go „hormonem stresu”. Na tym jednak nie kończy się działanie kortyzolu – hormon ten oddziałuje również na metabolizm (bierze udział w rozpadzie białek w wątrobie), pobudza trawienie, zatrzymuje sól w organizmie, stymuluje układ odpornościowy oraz wykazuje działanie przeciwzapalne.

Kortyzol – jak badać jego poziom?

Normy kortyzolu we krwi różnią się w zależności od pory dnia, ponieważ jego wydzielanie jest regulowane przez specyficzny rytm dobowy. Pomiar można wykonać zarówno na podstawie próbki krwi, jak i próbki moczu. Jeżeli wykonujemy badanie krwi, do laboratorium należy się zgłosić się na czczo oraz w godzinach porannych – jeżeli zaś decydujemy się na badanie moczu, konieczne jest zebranie do analizy moczu z całej doby. Obecnie coraz popularniejsza staje się również metoda pomiaru poziomu kortyzolu z wykorzystaniem próbek śliny, jednak można wykonać ją jedynie w kilku laboratoriach, a jej koszt jest znacznie wyższy niż koszt pobrania krwi czy badania moczu.Warto pamiętać, że na kilka dni przed badaniem należy w miarę możliwości ograniczyć czynniki stresowe oraz zrezygnować z intensywnej aktywności fizycznej.

Normy kortyzolu we krwi i w moczu

Normy kortyzolu mogą się różnić w zależności od laboratorium, w którym zostało wykonane badanie, ponieważ niektóre z nich w swoich zakresach uwzględniają czynniki takie jak płeć, wiek, wagę oraz tryb życia pacjenta. Generalnie przyjmuje się, że stężenie kortyzolu we krwi powinno wynosić:

• w godzinach porannych - 5–25 ug/dl,

• popołudniu - 4–20 ug/dl,

• w godzinach wieczornych - 0–5 ug/dl.

Z kolei poziom kortyzolu w moczu powinien zawierać się w zakresie 80-120 ug na dobę.

Kortyzol – przyczyny i objawy podwyższonego stężenia

Pośród przyczyn podwyższonego poziomu kortyzolu wymienia się przede wszystkim chorobę Cushinga, która wiąże się z rozrostem kory nadnerczy. Do jej objawów należą odkładanie się dużych ilości tkanki tłuszczowej w okolicach twarzy, karku i tułowia, trądzik, zmiany skórne (wybroczyny, rozstępy, rozszerzone naczynia krwionośne), osłabienie organizmu oraz hirsutyzm u kobiet.Wysokie stężenie kortyzolu może również towarzyszyć depresji, anoreksji, guzom nadnerczy, gruczolakowi przysadki oraz nowotworom (płuc lub nadnerczy). Niekiedy jednak stan ten nie jest spowodowany dolegliwościami chorobowymi i wynika po prostu z niedoboru snu bądź zbyt intensywnego wysiłku fizycznego.Podwyższenie poziomu kortyzolu, oprócz symptomów choroby Cushinga, daje objawy takie jak wzrost ciśnienia tętniczego, męczliwość, senność i zaburzenia miesiączkowania.