Stany lękowe – objawy, możliwe przyczyny, rodzaje, leczenie

Czym są stany lękowe i jak się objawiają?

Stany lękowe to jedno z najbardziej rozpowszechnionych zaburzeń psychicznych - szacuje się, że dotykają one nawet 5-10% populacji. Charakteryzują się utrzymującym się długotrwale, nasilonym uczuciem niepokoju, zmartwienia, przytłoczenia oraz wewnętrznego napięcia. Osoby nimi dotknięte mają trudności z uspokojeniem się (tj. nie są w stanie samodzielnie pozbyć się lęku) i często doświadczają nawracających myśli (np. wspomnień z przeszłości lub niepokojących wizji przyszłości), które jeszcze wzmagają niepokój. U niektórych chorych mogą również wystąpić ataki paniki, a także przyspieszone bicie serca, ból w klatce piersiowej, płytki i przyspieszony oddech, wymioty oraz biegunki.

Stany lękowe – możliwe przyczyny

Przyczyny stanów lękowych mogą być bardzo różnorodne. Wymienia się pośród nich przewlekły stres, problemy z dzieciństwa i okresu dorastania, trudną sytuację rodzinną, finansową lub zawodową, traumatyczne wydarzenia, problemy ze zdrowiem fizycznym (szczególnie choroby serca, astmę, problemy hormonalne oraz cukrzycę), czy stosowanie środków psychoaktywnych (np. marihuana, amfetamina). Czynnikiem predysponującym do zaburzeń lękowych może być również ich występowanie w bliskiej rodzinie.

Stany lękowe – rodzaje

Istnieje wiele rodzajów stanów lękowych, a każdy z nich charakteryzuje się różnym stopniem nasilenia objawów oraz innym rodzajem lęku. Często zdarza się również, że osoba cierpiąca na takie zaburzenia doświadcza kilku ich rodzajów jednocześnie.

Fobia społeczna Pacjenci chorzy na fobię społeczną odczuwają silny lęk w obliczu różnego rodzaju sytuacji społecznych, podczas których są oni narażeni na ocenę innych ludzi. Wynika to zazwyczaj z obawy przed ośmieszeniem, kompromitacją oraz krytyką. Osoba cierpiąca na takie zaburzenie może mieć problem np. z inicjowaniem rozmowy (nie tylko obcymi), publicznym jedzeniem, odpowiadaniem przy tablicy czy prowadzeniem prezentacji. Fobii społecznej oprócz lęku bardzo często towarzyszą objawy takie jak czerwienienie się, drżenie rąk, duszności, przyspieszone bicie serca oraz wzmożona potliwość.

Fobie specyficzne Fobie specyficzne charakteryzują się występowaniem lęku w reakcji na konkretne obiekty bądź sytuacje. Osoby nimi dotknięte mają świadomość, że lęk ten jest nieuzasadniony, jednak w dalszym ciągu nie są w stanie go przezwyciężyć. Fobie takie mogą dotyczyć np. zwierząt (np. arachnofobia), zjawisk naturalnych (np. lęk przed burzą lub zbiornikami wodnymi), krwi, igieł, wysokości, ciasnych pomieszczeń, wizyty u stomatologa i wielu innych. Zazwyczaj objawiają się kołataniem serca, przyspieszonym oddechem oraz nadpotliwością.

Zespół lęku uogólnionego Chorzy na zespół lęku uogólnionego bezustannie martwią się o rzeczy (nierzadko błahe), które mają wydarzyć się w przyszłości, w związku z czym odczuwają ciągły lęk przed potencjalnym nieszczęściem. Są w stanie niegasnącej czujności, cały czas gotowi na to, że wydarzy się coś złego. Zaburzeniu temu towarzyszą objawy takie jak napięcie mięśniowe, bóle głowy, nerwica wegetatywna oraz zaburzenia snu. Zespół lęku uogólnionego najczęściej występuje w parze z innymi stanami lękowymi - fobią społeczną, fobią specyficzną, zespołem lęku panicznego lub depresją.

Lęk paniczny Osoba cierpiąca na lęk paniczny doświadcza niemożliwych do opanowania, intensywnych ataków panicznego lęku, trwających od 5 do 20 minut. Ataki takie mają charakter nagły i pojawiają się niezależnie od jakichkolwiek czynników zewnętrznych. Towarzyszą im duszności, zawroty głowy, drżenie ciała, wzmożona potliwość, ból brzucha, mdłości oraz niekiedy silny lęk przed śmiercią. Lęk paniczny bardzo często współwystępuje z agorafobią (lęk przed wyjściem z domu), ponieważ chory nigdy nie wie, kiedy doświadczy kolejnego ataku.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne charakteryzują się występowaniem nawracających, natrętnych myśli oraz czynności, które jeśli nie zostaną powtórzone i prawidłowo wykonane, powodują u osoby chorej narastający lęk. Osoby dotknięte tą chorobą mogą np. wykonywać skomplikowane rytuały dotyczące najprostszych czynności (np. mycia rąk, układania przedmiotów codziennego użytku), wielokrotnie zastanawiać się nad jedną rzeczą (np. czy na pewno zamknęły drzwi do mieszkania, czy na pewno wyłączyły światło) bądź doświadczać obsesyjnych myśli, których w żaden sposób nie mogą uciszyć i których nie mogą się pozbyć.

Lęk po przeżyciu traumatycznej sytuacji Stany lękowe mogą również przybrać postać zaburzeń takich jak zespół stresu pourazowego oraz zespół ostrego stresu. Pojawiają się one na skutek przeżytej traumy (np. u weteranów wojennych, osób po wypadkach komunikacyjnych, świadków morderstwa) i objawiają poczuciem odrętwienia, problemami z pamięcią i koncentracją, problemami ze snem, trudnością w zrelaksowaniu się i nieustannym poczuciem napięcia.

Stany lękowe – leczenie

Rodzaj leczenia stanów lękowych dobiera się zależnie od stopnia ich nasilenia oraz objawów towarzyszących. Podstawą są terapie psychologiczne (szczególnie terapia poznawczo-behawioralna), które pomagają zrozumieć przyczyny lęku, pokonać go i zapobiec jego nawrotom.Ponadto stosuje się leki przeciwdepresyjne o działaniu przeciwlękowym, a także pomocniczo leki z grupy benzodiazepin. Tych ostatnich jednak nie wolno przyjmować ich dłużej niż 2-4 tygodnie, ponieważ łatwo uzależniają.