Alergia na jady owadów – objawy, przyczyny, leki

Czym jest alergia na jady owadów?

Alergia jest nadmierną (patologiczną) reakcją organizmu na kontakt z obcą substancją (alergenem). W wyniku tej reakcji w organizmie uwalniane są mediatory stanu zapalnego, nadrukowywane zostają przeciwciała IgE. W przypadku alergii na jad owadów układ odpornościowy wykazuje nadmierną reakcję na kontakt z glikoproteinami jadu owadów błonkoskrzydłych (np. os) bądź na kontakt z substancjami hamującymi krzepnięcie krwi wprowadzanymi do organizmu podczas ugryzienia przez komara.

W zależności od nasilenia reakcji alergicznej użądlenia lub ukąszenia mogą powodować zaczerwienienie i swędzenie, w przypadku silnej reakcji alergicznej mogą stanowić realne zagrożenie dla zdrowia i życia (w przypadku wstrząsu anafilaktycznego).

Na terenie Polski do reakcji alergicznych dochodzi najczęściej na skutek użądlenia przez osy, pszczoły, szerszenie i trzmiele, meszki oraz komary.

Objawy alergii na jady owadów

Odpowiedź organizmu na użądlenia owadów może być mniej lub bardziej nasilona. W przypadku łagodnej odpowiedzi w miejscu wstrzyknięcia jadu powstaje obrzęk i zaczerwienienie mogące utrzymywać się do 24 godzin. O alergii będzie świadczyć odczyn większy od dłoni – gdy użądlona została kończyna, zazwyczaj nie stanowi on problemu, może być jednak niebezpieczny, gdy wystąpi w okolicach twarzy i gardła, może bowiem utrudniać oddychanie.

O silniejszej reakcji alergicznej organizmu na jad owadów będzie świadczyć uogólniona pokrzywka i swędzenie, a także metaliczny posmak w ustach i ogólne uczucie lęku. Mogą pojawić się nudności.

W przypadku alergii na jady owadów najniebezpieczniejszą reakcją organizmu, jaka może wystąpić, jest wstrząs anafilaktyczny. Wstrząs anafilaktyczny to ciężka reakcja alergiczna, która może być przyczyną zgonu – objawia się obrzękiem górnych dróg oddechowych i nagłym spadkiem ciśnienia krwi. Wynika z nagłego uwolnienia dużych ilości histaminy przez komórki tuczne w organizmie. Leczy się go poprzez domięśniowe podanie adrenaliny, dlatego uczuleni na jady owadów często noszą przy sobie strzykawkę z tą substancją.

Jak zareagować w razie użądlenia osoby uczulonej na jady owadów?

Jeśli osoba uczulona została użądlona przez pszczołę, należy usunąć żądło (osa go nie zostawia), żeby uniknąć dalszego rozwijania objawów alergicznych. Żądła nie należy wyciągać poprzez złapanie go dwoma palcami, lecz podważyć – w ten sposób unikamy wtłoczenia pozostałej porcji jadu pod skórę użądlonego. Następnym krokiem jest nałożenie zimnego okładu w miejscu użądlenia. Pozwala to na obkurczenie naczyń krwionośnych skóry, zatrzymując rozprzestrzenianie się białek jadu w organizmie. Jeśli odpowiedź organizmu użądlonego na jad jest lekka, dalsze działania są zbędne. Także w wypadku dużego obrzęku obejmującego kończynę wystarczy zazwyczaj doustne podanie leku przeciwhistaminowego.

Jeśli użądlenie wystąpiło w okolicach głowy, nawet u osoby nieuczulonej, należy udać się do lekarza, gdyż potencjalny obrzęk może doprowadzić do trudności z oddychaniem, a w konsekwencji do uduszenia.

Osoby uczulone na jady owadów, w okresie aktywności owadów błonkoskrzydłych, powinny mieć przy sobie ampułkę z adrenaliną. Dodatkowo wskazane są doustne leki przeciwhistaminowe i sterydy w tabletkach. W razie użądlenia chory zażywa tabletki przepisane przez lekarza, a jeżeli jego samopoczucie nadal się pogarsza, należy podać mu adrenalinę. Adrenalinę bezwzględnie należy podać osobie z alergią na jady owadów, u której doszło do użądlenia w okolicach głowy, szyi i języka. Po podaniu adrenaliny należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Leczenie przyczyn alergii na jady owadów

Nie wszyscy uczuleni na jady owadów mają wskazania do tzw. odczulania, czyli immunoterapii swoistej. Wskazaniem takim jest przebycie ciężkiej i uogólnionej reakcji alergicznej po użądleniu. W takim przypadku, wykonywane są testy diagnostyczne potwierdzające alergię, np. testy skórne lub oznaczanie IgE swoistego przeciw jadowi owada. Gdy potwierdzone zostaną wskazania do immunoterapii, wybrany zostaje konkretny schemat leczenia. Ogólna zasada odczulania polega na stopniowym podawaniu coraz większej dawki alergenu (w tym wypadku jadu owada), w celu wywołania tolerancji układu odpornościowego chorego. Leczenie składa się z dwóch faz: fazy wstępnej, w której dawka alergenu jest zwiększana oraz fazy podtrzymującej, w której chory otrzymuje stałą dawkę, tzw. dawkę podtrzymującą.

W zależności od długości trwania fazy wstępnej immunoterapii rozróżnia się:

• schemat konwencjonalny odczulania,

• schemat modyfikowany szybki,

• schemat szybki,

• schemat ultraszybki.

Terapia trwa od 3 do 5 lat, chociaż w przypadku niektórych osób może się wydłużyć.

Immunoterapię można rozpocząć po 5. roku życia, nie prowadzi się jej natomiast u kobiet w ciąży (chyba, że rozpoczęły leczenie przed zajściem w ciążę).