Amblyopia – przyczyny i leczenie "leniwego oka"

Czym jest amblyopia?

Amblyopia, inaczej nazywana też „leniwym okiem”, jest zaburzeniem widzenia, w którym dochodzi do faworyzowania przez mózg informacji z jednego tylko oka, co prowadzi do zmniejszonej zdolności widzenia w drugim, „leniwym” oku. Wśród dzieci i młodych dorosłych amblyopia jest najpowszechniejszą przyczyną pogorszenia widzenia w pojedynczym oku.

Podłoże amblyopii

Amblyopia wynika ze zmian w rozwoju mózgu. Jej bezpośrednią przyczyną nie są zmiany w budowie oka, mimo że mogą do niej prowadzić pośrednio. „Leniwe oko” powstaje, gdy części mózgu odpowiedzialne za przetwarzanie sygnałów z niego pochodzących nie są poprawnie stymulowane, co prowadzi do ograniczenia możliwości widzenia.

Wyróżnia się trzy pośrednie przyczyny powstawania amblyopii – zeza, anizometropię (różnowzroczność) oraz zaburzenia utrudniające widzenie, np. wrodzona zaćma.

W przypadku zeza do powstawania amblyopii przyczynia się różnica w obrazach otrzymywanych przez mózg z oka preferowanego przez daną osobę i z oka zezującego. W przypadku osób dotkniętych zezem dopiero w dorosłości dochodzi zazwyczaj do podwójnego widzenia, ale u dzieci mózg jest bardziej elastyczny, w związku z czym może dostosować się do usuwania obrazów z jednego oka na rzecz drugiego. Prowadzi to do rozwoju amblyopii. U osób z amblyopią, której przyczyną jest zez, zauważalne jest obniżenie szybkości czytania, ze względu na zwiększenie częstotliwości ruchów skokowych (sakkadowych) oka.

U osób z anizometropią przyczyną „leniwego oka” jest znacząca różnica w wadzie refrakcji. W takim przypadku oko, które dostarcza wyraźniejszego obrazu do mózgu, staje się okiem dominującym, a obraz z drugiego oka jest znacznie zamazany. Skutkuje to nierównomiernym rozwojem jednej połowy aparatu widzenia.

Gdy przyczyną amblyopii są zaburzenia utrudniające widzenie, wyleczenie „leniwego oka” może być niemożliwe nawet po pełnym usunięciu przyczyny zaburzenia, np. zmętnienia rogówki. Zaburzenia utrudniające widzenie są najrzadszą przyczyną pojawienia się amblyopii, ponieważ stanowią około 3% przypadków.

Objawy i diagnostyka amblyopii

Osoby dotknięte amblyopią zazwyczaj nie zdają sobie sprawy z ograniczonego widzenia. Objawami łączonymi z „leniwym okiem” są: słabe widzenie stereoskopowe, słaba zdolność do rozpoznawania wzorów, mała ostrość widzenia, ograniczona wrażliwość na ruch i kontrast.

Amblyopia jest często diagnozowana przypadkowo podczas rutynowego badania okulistycznego. W badaniu uwidoczniona zostaje słaba ostrość widzenia nieproporcjonalna do wad w budowie oka i niespowodowana jego chorobami.

Leczenie "leniwego oka"

Leczenie amblyopii polega na usunięciu źródła problemu, np. zeza lub różnicy w ostrości widzenia pomiędzy oczami. Zazwyczaj terapia zakłada zmuszenie "oka leniwego" do pracy, np. poprzez zasłonięcie oka silniejszego lub zakraplanie go atropiną.

Im szybciej leczenie jest wdrożone, tym większe szanse na odwrócenie amblyopii.

Dodatkowo w leczeniu pomocne mogą być ćwiczenia wzrokowe. Istnieją ćwiczenia celownicze mające zwiększyć koordynację pomiędzy „okiem leniwym” a kończynami, np. poprzez nawlekanie koralików. Innym rodzajem ćwiczeń w przypadku amblyopii są ćwiczenia lokalizacyjne wymuszające prawidłową pozycję oka. Dodatkowo, leczenie może polegać na oświetlaniu siatkówki „oka leniwego” za pomocą specjalnej aparatury – mówi się wtedy o ćwiczeniach pleoptycznych.