Badania histopatologiczne – na czym polegają i jak interpretować wyniki?

Badania histopatologiczne – czym jest histopatologia?

Histopatologia, inaczej histologia patologiczna, to jeden z działów patomorfologii, czyli dziedziny medycyny zajmującej się identyfikacją oraz klasyfikacją schorzeń na podstawie zmian morfologicznych obserwowanych w tkankach i narządach. Histopatologia jest nauką o mikroskopowej budowie komórek, tkanek i organów pomagającą zrozumieć związek między strukturą tkankową a funkcją, jaką pełni. Wykorzystuje ona zaawansowane techniki obrazowania do analizy i identyfikacji obecnych w tkankach zmian patologicznych – do wizualizacji drobnych struktur, w specjalnie przygotowanych próbkach, pobranych wcześniej przez lekarza, wykorzystuje się zarówno mikroskopię świetlną, jak i specjalistyczne systemy, takie jak mikroskopia elektronowa. Owe próbki mogą dotyczyć całych narządów lub ich części usuniętych podczas operacji chirurgicznej, fragmentów tkanek pobranych podczas biopsji wycinkowej czy gruboigłowej, a także płynów i pojedynczych komórek pozyskanych podczas biopsji cienkoigłowej.

Badania histopatologiczne umożliwiają postawienie diagnozy oraz określenie ciężkości i postępu wielu chorób, w tym nowotworowych. Pozwalają z dużą precyzją zaplanować leczenie onkologiczne. Ze względu na dużą różnorodność dostępnych badań oraz wysoki poziom umiejętności niezbędnych do ich wykonywania i interpretacji, wiele laboratoriów specjalizuje się w badaniu określonych typów tkanek.

Badania histopatologiczne – na czym polegają?

Przygotowanie preparatów histopatologicznych gotowych do analizy obejmuje szereg różnych etapów. Obumierające komórki uwalniają enzymy, które zaczynają rozkładać wielkocząsteczkowe składniki tkanki, jest to proces nazwany autolizą. Ważne jest, aby pierwotna struktura tkanki została zachowana zanim trafi do laboratorium histologicznego, to umożliwi jej właściwe przeanalizowanie – w tym celu stosuje się utrwalanie, zazwyczaj jest to 10% roztwór formaliny lub 50-70% alkohol etylowy.

Tkanka, która trafia do laboratorium, musi zostać przygotowana do cięcia na bardzo cienkie skrawki, w większości przypadków tkanka wymaga odwodnienia i zatopienia w podłożu. Następnie histopatolog stosuje różne barwniki, aby rozróżnić poszczególne komórki i struktury komórkowe pod mikroskopem. Najczęściej stosowany w diagnostyce medycznej barwnik to mieszanka hematoksyliny (barwnik niebieski) i eozyny (barwnik czerwony). Istotną częścią badania histopatologicznego jest immunohistochemia, czyli poddawanie tkanki działaniu przeciwciał, umożliwiające identyfikację i lokalizację poszczególnych cząsteczek. Pozwala to na dokonanie rozróżnienia typu nowotworu, a także określenie potencjalnie skutecznego lekarstwa (np. w terapii molekularnie celowanej).

Badania histopatologiczne – jak interpretować wyniki?

Zmiany histologiczne widoczne w tkance mogą być pierwotną przyczyną procesu chorobowego lub jego konsekwencją. Zrozumienie zmian charakterystycznych dla choroby wymaga szczegółowej, ogromnej wiedzy na temat normalnego wyglądu komórek i tkanek oraz świadomości, iż wiele z nich zmienia się wraz z wiekiem. Dodatkowo histopatolog musi posiadać wiedzę na temat wyglądu zmian patologicznych w tkankach i odnosić ich wygląd do normalnej fizjologii. Pomimo wykorzystywania zaawansowanego technologicznie sprzętu, ostateczna interpretacja badań należy do patologa. W szczególnie trudnych do identyfikacji przypadków, może on poprosić o konsultację lekarza, który przeprowadzał operację usunięcia narządu bądź tkanki.