Badania laboratoryjne – na czym polegają? Jak się do nich przygotować?

Badania laboratoryjne – czym jest diagnostyka laboratoryjna?

Diagnostyka laboratoryjna, inaczej analityka medyczna, to dyscyplina naukowa, jeden z działów medycyny, który zajmuje się dokonywaniem pomiarów ilościowych oraz oceną jakościową substancji znajdujących się we krwi oraz innych płynach biologicznych. Medycyna laboratoryjna określa skład i parametry biologiczne oraz fizykochemiczne materiałów pobranych od pacjenta, by móc następnie wykorzystać te wyniki do celów medycznych lub celów badawczych. Rezultaty tych pomiarów przekładają się na użyteczne informacje, które służą m.in. diagnostyce, monitorowaniu leczenia, a także poprawie standardów opieki medycznej zarówno pojedynczej osoby, jak i całej populacji.

W badaniach laboratoryjnych wykorzystuje się szeroki wachlarz metod analitycznych: spektroskopowych, elektroanalitycznych (potencjometria, konduktometria, amperometria, polarografia) czy rozdzielczych (chromatografia, elektroforeza). Analityk medycznych w swojej pracy wykorzystuje wiele aparatów pomiarowych, m.in. wirówki, chronomatografy, pH-metry, spektrofotometry, konduktometry, densytometry.

Wyróżnia się kilka dyscyplin diagnostyki laboratoryjnej:

• chemię i biochemię kliniczną,

• hematologię laboratoryjną,

• analitykę ogólną,

• cytologię kliniczną,

• mikrobiologię,

• diagnostykę parazytologiczną,

• serologię,

• transfuzjologię,

• biologię molekularną,

• genetykę medyczną,

• immunologię, immunopatologię,

• toksykologię.

Badania laboratoryjne – kiedy się je wykonuje?

Badania laboratoryjne mogą być wykorzystywane do:

• badań przesiewowych,

• diagnostyki,

• określania stopnia zaawansowania procesów chorobowych,

• prognozowania i monitorowania terapeutycznego schorzeń,

• ustalenia stanu zdrowia, sprawności i predyspozycji do określonych czynności i zachowań.

Jak widać, wachlarz zastosowań badań laboratoryjnych jest bardzo szeroki, przeprowadza się je zarówno w ramach profilaktyki zdrowotnej – tutaj najczęściej są to podstawowe testy laboratoryjne, takie jak morfologia krwi czy badanie ogólne moczu, choć również specjalistyczne testy polegające na analizie DNA, jak i diagnostyki występujących już objawów. Dzięki badaniom laboratoryjnym można np. dokonać analizy: bakteriologicznej, wirusologicznej, parazytologicznej, immunologicznej, histopatologicznej, cytopatologicznej.

Na badania laboratoryjne kieruje lekarz, można oczywiście wykonać je bez skierowania, ale po pierwsze, nie są one wówczas refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, a po drugie, należy posiadać wiedzę, jakie rodzaje testów przeprowadza się przy podejrzeniu określonych schorzeń.

Badania laboratoryjne – jak się do nich przygotować?

Większość badań laboratoryjnych jest wykonywana na próbkach krwi pobranych podczas nakłucia żyły, ale laboratoria analizują również wiele innych rodzajów materiałów: mocz, ślinę, pot, płyn mózgowo-rdzeniowy czy kał.

Przeważnie badania, do których jest wykorzystywana próbka krwi żylnej wymagają pozostawania na czczo przez 8-12 godzin przed badaniem, o ewentualnych dodatkowych wymogach poinformuje lekarz bądź pracownik laboratorium. Przed badaniem powinno się unikać intensywnego wysiłku fizycznego, spożywania bardzo słodkich oraz słonych potraw, alkoholu oraz kawy. Bezpośrednio przed wizytą w laboratorium warto wypić szklankę niegazowanej wody mineralnej, która rozrzedzi krew, co ułatwi jej pobranie.

W przypadku badania moczu należy pamiętać, aby próbkę pobrać rano, bezpośrednio po wstaniu z łóżka, po uprzednim umyciu okolic intymnych. Należy pobrać mocz ze środkowego strumienia bezpośrednio do sterylnego pojemnika, który dostępny jest w każdej aptece.