Błonica (dyfteryt) – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania

Czym jest błonica (dyfteryt)?

Błonica  to choroba zakaźna o ostrym przebiegu, której przyczyną jest zakażenie bakterią o nazwie Corynebacterium diphtheriae, przypominającą pod mikroskopem białą pałeczkę podobną do maczugi (stąd jej polska nazwa – maczugowiec błonicy). Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą bądź z przedmiotami, których używała (np. naczynia, sztućce). Niektóre ze szczepów bakterii wywołujących błonicę mogą przenosić także zwierzęta domowe. Nosiciel zaraża już kilka dni przed wystąpieniem pierwszych objawów dyfterytu, podczas trwania choroby, a także do trzech tygodni po wyleczeniu.

Bakterie Corynebacterium diphtheriae namnażają się jedynie w miejscu, w którym wnikają do organizmu, wytwarzają jednak egzotoksynę, która przedostaje się do krwioobiegu. Bezpośrednim bodźcem powodującym wystąpienie objawów błonicy jest jad produkowany przez niektóre szczepy maczugowca błonicy, jest to tzw. toksyna błonicza. Uszkadza ona ośrodkowy układ nerwowy, a także nerki, serce, wątrobę, nieleczona prowadzi do śmierci.

Do momentu, w którym wprowadzono obowiązkowe szczepienia przeciwko błonicy, choroba wywoływała  epidemie o szerokim zasięgu charakteryzujące się wysoką śmiertelnością. W Polsce została wyeliminowana w latach 60. XX wieku, obecnie nie występuje na terenie naszego kraju. Dyfteryt wciąż jest jednak obecny w krajach rozwijających się, tj. w Azji Południowo–Wschodniej, Afryce czy Ameryce Południowej i Środkowej.

Błonica (dyfteryt) – objawy

Okres wylęgania dyfterytu to od 2 do 6 dni. Objawy są uzależnione od postaci choroby:

·        Błonica gardła – najczęściej występujący rodzaj błonicy. Jej symptomy to: ból gardła, nalot na migdałkach z charakterystycznymi szarawymi błonami rzekomymi (stąd nazwa tego schorzenia), które przy próbie usunięcia krwawią, trudności w przełykaniu, gorączka, ogólne osłabienie, powiększenie węzłów chłonnych, które mogących tworzyć jednolitą masę i powodować zwiększenie obwodu szyi – tzw. bycza szyja, nieprzyjemny zapach z ust. Chory na błonicę gardła ma podkrążone oczy, jest apatyczny, ma bladą cerę.

·        Błonica krtani (krup, dławiec) – zapalenie krtani i tchawicy w przebiegu dyfterytu objawia się bólem gardła, charakterystycznym, krtaniowym (szczekającym) kaszlem, świszczącym oddechem, dusznościami, chrypką, a czasem także afonią (bezgłosem). Narastające w gardle błony rzekome w połączeniu z powiększającymi się węzłami chłonnymi mogą prowadzić do zwężenia światła krtani, a w następstwie do poważnych trudności z oddychaniem i niedotlenienia organizmu.

·        Błonica nosa – dotyka najczęściej niemowlęta, objawia się katarem, który na początku jest wodnisty, a następnie ropny z krwawą wydzieliną. Pojawiają się trudności z oddychaniem, ssaniem, a także tzw. sapka niemowlęca.

·        Błonica skóry – w jej przebiegu pojawiają się charakterystyczne, niegojące się owrzodzenia. Może mieć postać pierwotną lub wtórną. W drugim przypadku błonicze zakażenie skóry pojawia się jako konsekwencja innej błonicy, np. krtani.

Błonica (dyfteryt) – leczenie

Diagnostyka błonicy (dyfterytu) odbywa się na podstawie występujących objawów. Wykonuje się także badania bakteriologiczne polegające na pobraniu wymazu z gardła i wyizolowaniu maczugowców błonicy, jednak z uwagi na czas, jaki jest potrzebny do wykonania posiewów, służą one jedynie potwierdzeniu diagnozy postawionej na podstawie obrazu klinicznego.

Leczenie błonicy polega na podaniu antytoksyny błoniczej oraz antybiotyku, najczęściej z grupy penicylin. Dodatkowo podaje się leki łagodzące objawy choroby – preparaty przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. W okresie leczenie ważny jest odpoczynek oraz odpowiednie nawodnienie organizmu. Błonica (dyfteryt) jest chorobą zakaźną, więc chory musi zostać odizolowany na cały czas leczenia oraz kilka dni po jego zakończeniu.

Błonica (dyfteryt) – powikłania

Błonica jest ciężką, zakaźną chorobą o ostrym przebiegu. Najlżejszą jej postacią jest błonica nosa, która zazwyczaj nie daje innych objawów, poza miejscowymi. Inne postacie schorzenia, zdiagnozowane zbyt późno bądź nieleczone, mogą prowadzić do licznych, groźnych dla życia powikłań.  Najczęstszymi powikłaniami błonicy (dyfterytu) są:

• ze strony układu oddechowego – niedrożność dróg oddechowych, niewydolność oddechowa,

• ze strony serca – zapalenie mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu serca, niewydolność serca,

• wtórne infekcje bakteryjne – zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego,

• inne powikłania – porażenie mięśni gałki ocznej, porażenie podniebienia miękkiego.

Śmiertelność wśród dorosłych chorych na błonicę wynosi ok. 5–10%, natomiast u dzieci i osób starszych sięga 20%. Wielu pacjentów całe życie zmaga się z powikłaniami po przebytym dyfterycie.