Ból stawów – o jakich chorobach może świadczyć? Przyczyny, diagnostyka, leczenie bólu w stawach

Ból stawów – charakterystyka

Człowiek posiada około 400 stawów, każdy z nich zbudowany jest z trzech struktur: powierzchni stawowej, torebki stawowej i jamy stawowej. Dodatkowo w jego skład wchodzą więzadła, ścięgna, kaletki maziowe, trzeszczki czy łąkotki. Ze względu na liczbę kości, które budują staw wyróżnia się staw prosty (połączenie dwóch kości) oraz staw złożony (połączenie więcej niż dwóch kości), a ze względu na liczbę osi m. in.: staw zawiasowy (np. staw skokowo-goleniowy), zawiasowo–obrotowy (np. staw kolanowy), kulisty (np. staw ramienny) czy panewkowy (np. staw biodrowy).

Ból stawów, inaczej atralgia, to nie choroba, a objaw mogący świadczyć o występowaniu stanu zapalnego w tkankach lub o urazie, np. zwichnięciu czy stłuczeniu. Patologie mogą dotyczyć samego stawu, otaczających go struktur lub mogą być w ogóle niezwiązane z układem kostno–stawowym. Ból stawów dotyka osoby zarówno młode, jak i starsze. Czynnikami ryzyka są: nadwaga, otyłość, siedzący tryb życia lub wręcz przeciwnie – wyczynowe uprawianie sportów.

Bóle stawów mają charakter epizodyczny bądź przewlekły, mogą stopniowo narastać i zmieniać swój charakter lub pojawiać nagle i utrudniać codzienne funkcjonowanie. Bólowi w stawie może towarzyszyć obrzęk, zaczerwienienie skóry, ocieplenie jego okolicy, sztywność, a nawet gorączka. Zdarza się, że mija on samoistnie, jednak w większości przypadków wymaga regularnego przyjmowania środków przeciwbólowych. W takie sytuacji, należy skonsultować swoje dolegliwości z lekarzem pierwszego kontaktu. Najogólniej rzecz ujmując, przyczyny bólu stawów można podzielić na zapalne oraz inne (niezapalnie).

Ból stawów – przyczyny

Najczęstszą przyczyną bólu stawów jest przeciążenie, nadwyrężenie stawu, do którego może dojść na skutek ciężkiej pracy fizycznej, otyłości lub intensywnych ćwiczeń. Szczególnie obciążające jest bieganie, które szczególnie nadwyręża stawy kolanowe.

    Ból stawów – choroby stawów

Wśród najczęstszych przyczyn bólu stawów spowodowanych chorobą stawów znajdują się:

• Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza) – to najczęstsza choroba układu ruchu, dotyka przeważnie osoby starsze, choć ze względu na to, że coraz większa część społeczeństwa prowadzi siedzący tryb życia, pojawia się u osób młodych. Jej przyczyną jest stopniowa degeneracja chrząstki stawowej, czyli elastycznej tkanki, która pozwala kościom przesuwać się względem siebie w stawie i amortyzuje wstrząsy. Z czasem uszkodzeniu ulegają również inne struktury: torebka stawowa, więzadła, ścięgna, mięśnie. Podstawowym objawem artrozy jest ból stawów występujący podczas ruchu i ustępujący w spoczynku, choć, gdy choroba jest już zaawansowana ból może towarzyszyć choremu cały czas. Oprócz bólu stawu występują: ograniczenie ruchomości, sztywność, trzeszczenie i przeskakiwanie w stawie. Leczenie zwyrodnienia stawów to przede wszystkim modyfikacja stylu życia, ćwiczenia fizyczne, zabiegi fizykoterapeutyczne, w ostateczności leczenie farmakologiczne i chirurgiczne.

• Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – to autoimmunologiczna, przewlekła choroba zapalna, która atakuje przede wszystkim stawy (a także serce, naczynia krwionośne oraz płuca). Choremu towarzyszą ból stawów, sztywność i obrzęk, które są najbardziej nasilone rano, tuż po przebudzeniu, kiedy to dochodzi do nagromadzenia płynu zapalnego. Pojawiają się także: ograniczenie ruchomości, tkliwość palpacyjna, deformacja zajętego stawu.

• Polimialgia reumatyczna (PMR) – to choroba autoimmunologiczna zaliczana do tzw. układowych chorób tkanki łącznej. Atakuje stawy, mięśnie szyi i karku, a także obręczy barkowej i biodrowej. W jej przebiegu pojawiają się takie symptomy jak: poranny ból i sztywność mięśni, obrzęk rąk i stóp, stany zapalne stawów objawiające się bólem stawów oraz obrzękiem i ograniczeniem ruchomości (najczęściej pojawia się ból stawów kolanowych i mostkowo-obojczykowych), a także stany podgorączkowe i nawracająca gorączka.

• Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (choroba Stilla) – to choroba autoimmunologiczna występująca u dzieci i młodzieży, częściej u dziewcząt. Procesem zapalnym mogą być objęte różne stawy, pojawia się wówczas: ból stawów, obrzęk, ograniczenie ruchomości. Podobnie, jak przy reumatoidalnym zapaleniu stawów, także w chorobie Stilla dolegliwości są nasilone rano, do godziny po przebudzeniu. Jednym z pierwszych symptomów młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów, który powinien zaniepokoić rodziców jest utykanie bądź inne zaburzenia chodu u dziecka.

Ból stawów – przyczyny pozastawowe

Ból stawów nie musi świadczyć o schorzeniach związanych ściśle z układem ruchu. Najczęstszymi chorobami pozastawowymi powodującymi bóle stawów są:

• Borelioza – choroba wieloukładowa wywoływana przez bakterię którą przenoszą kleszcze. W zależności od czasu, jaki minął od ukąszenia przez zarażonego krętkiem Borelii kleszcza, może ona wywoływać różne objawy. W początkowej fazie choroby pojawia się rumień wędrujący (choć nie zawsze, bo tylko u 70–80% pacjentów), natomiast w fazie rozsianej i późnej występują nieswoiste objawy, charakterystyczne także dla wielu innych schorzeń, takie jak: ból mięśni i ból stawów, przewlekłe zmęczenie, osłabienie, przewlekłe zapalenie stawów (przypominające objawy RZS), zapalenie opon mózgowo–rdzeniowych, zanikowe zapalenie skóry.

• Dna moczanowa – to choroba metaboliczna, której przyczyną jest odkładanie w tkankach kryształów moczanu sodu. Jej charakterystycznym objawem jest duży obrzęk i ból stawów (często jest to staw podstawy palucha, choć nie tylko) – przeważnie w nocy, zaczerwienienie stawu i ocieplenie skóry w jego okolicy. W przewlekłej dnie moczanowej pojawiają się dodatkowo tzw. guzki dnawe, może również dochodzi do uszkadzania narządów wewnętrznych, głownie nerek.

• Łuszczycowe zapalenie stawów (łuszczyca stawowa) – to choroba zapalna obejmująca stawy (przeważnie międzypaliczkowe, kolanowe, skokowe) pojawiająca się w przebiegu łuszczycy. Schorzeniu towarzyszy ból stawów, obrzęk i zaczerwienienie, a także zesztywnienie stawów oraz charakterystyczne dla łuszczycy zmiany skórne.