Całkowita niewydolność przysadki – przyczyny, objawy

Jak działa przysadka?

Przysadka jest to mały gruczoł o średnicy 1 cm i masie około 0,5 g, który leży u podstawy mózgu, a dokładniej w zagłębieniu kości klinowej – siodle tureckim. Składa się z lejka, który łączy przysadkę z mózgiem, części pośredniej, jak również przedniego i tylnego płata.  Przysadka pełni bardzo ważną rolę w organizmie, gdyż wydziela do krwi hormony, które wpływają na funkcjonowanie innych gruczołów np. płciowych.

Przedni płat przysadki produkuje m.in.:

• tyreotropinę (TSH), która stymuluje tarczycę do produkcji własnych hormonów,

• prolaktynę (PRL), która reguluje proces laktacji,

• somatotropinę (STH), czyli hormon wzrostu, który prowadzi do zwiększenia liczby i wielkości komórek różnych tkanek,

• gonadotropiny: FSH (hormon folikulotropowy) oraz LH (hormon luteinizujący), które stymulują syntezę estrogenów, wpływają na owulację oraz przyspieszają dojrzewanie pęcherzyków w jajnikach,

• hormon adrenokortykotropowy (ACTH), który pobudza aktywność hormonalną i troficzną nadnerczy.

Tylny płat przysadki uwalnia natomiast (hormony te produkowane są w podwzgórzu, a przysadka je jedynie magazynuje):

• wazopresynę – hormon antydiuretyczny, który reguluje gospodarkę wodną organizmu,

• oksytocynę – hormon, który bierze udział w akcji porodowej (powoduje skurcze macicy) i pełni ważną rolę w okresie laktacji.

Całkowita niewydolność przysadki – czym jest?

Wśród chorób przysadki wymienia się jej nadczynność oraz niedoczynność. Niedoczynność przysadki to gorsze funkcjonowanie gruczołu, które skutkuje niedoborem jednego z produkowanych przez niego hormonów (zazwyczaj jest to hormon wzrostu). Przy nadczynności przysadki mamy z kolei odwrotną sytuację, może dojść bowiem do nadprodukcji hormonów. Wyróżnia się też całkowitą niewydolność przysadki, która prowadzi do niedoboru wszystkich hormonów zależnych od tego gruczołu. Jeśli mamy do czynienia z dysfunkcją przysadki już w życiu płodowym lub tuż po urodzeniu, to najczęstszym skutkiem złego funkcjonowania przysadki jest karłowatość, która wynika z niedoboru hormonu wzrost, a tym samym zaburzeń wzrastania.

Całkowita niewydolność przysadki - przyczyny

Jedną z przyczyn niewydolności przysadki może być wada lejkowa, która prowadzi do trwałego niedoboru hormonów tylnego płata przysadki. Powoduje ona przerwanie układu wrotnego podwzgórze-przysadka. Inną z przyczyn może być martwica poporodowa, czyli tak zwany zespół Sheehana. Zespół Sheehana to powikłanie porodu, w wyniku którego dochodzi do udaru niedokrwiennego przysadki. Jest to skutek wstrząsu krwotocznego, który powoduje, że powiększona znacznie w ciąży i bardzo dobrze ukrwiona przysadka ulega martwicy. Charakterystycznym objawem zespołu Sheehana jest brak laktacji po porodzie, jak również brak powrotu miesiączki. Kolejnymi zaś objawami, które widoczne są w ciągu następnych  miesięcy, są wtórna niedoczynność nadnerczy oraz tarczycy. Innymi przyczynami całkowitej niewydolności przysadki są również guzy przysadki, gruźlica, kiła czy sarkoidoza.

Całkowita niewydolność przysadki – objawy

Ze względu na to, że niewydolna przysadka nie jest w stanie pobudzać do produkcji np. hormonów płciowych czy też hormonów tarczycy, dochodzi do szeregu niekorzystnych zmian w organizmie, których konsekwencjami są:

• dysfunkcja narządów płciowych, która prowadzi do niepłodności, zaburzeń potencji i obniżenia libido,

• zaburzenia cyklu miesiączkowego,

• brak laktacji po porodzie,

• zanik owłosienia łonowego oraz/lub pod pachami,

• nadmierna suchość skóry oraz jej blady kolor,

• wzmożone oddawanie moczu, które wiąże się z niedoborem wazopresyny; prowadzi ono do tzw. moczówki prostej (pacjent może wydalać nawet do 10 litrów moczu na dobę),

• dysproporcje w rozwoju twarzoczaszki,

• niskie ciśnienie krwi.

Jeśli niedobór hormonów nastąpi nagle, np. w wyniku zabiegu neurochirurgicznego lub urazu czaszki, może dojść do sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia. Tak dzieje się np. w przypadku raptownego deficytu ACTH, którego konsekwencją jest niedobór kortyzolu. Dochodzi wtedy do zaburzeń świadomości, gorączki, utraty przytomności. Jeśli pacjent nie otrzyma na czas hydrokortyzonu, może dojść do szybkiego zgonu.