Gruźlica prosówkowa – przyczyny, objawy, leczenie

Gruźlica prosówkowa – co to za choroba?

Gruźlica prosówkowa charakteryzuje się licznymi dobrze zdefiniowanymi guzkami wielkości 1-2 mm rozsianymi po obu stronach płuc. Pierwszym badaczom tej choroby wspomniane guzki przypominały ziarna prosa i stąd wzięła się jej nazwa. Klasycznie choroba rozwija się w przebiegu infekcji pierwotnej, co ma miejsce u dzieci, u dorosłych z obniżoną odpornością np. w przebiegu AIDS oraz u osób po przeszczepach narządów. Obecnie częściej jest wynikiem wtórnego rozsiewu w ciągu kilku, a nawet kilkudziesięciu lat po infekcji pierwotnej. W krajach o małej zapadalności na gruźlicę (w tym także w Polsce) gruźlica prosówkowa jest następstwem reaktywacji zakażenia, do którego doszło w przeszłości i zazwyczaj dotyczy ludzi starszych. W krajach gdzie zapadalność na gruźlicę jest wysoka, prosówka pojawia się zaraz po pierwotnym zakażeniu i bardzo często dotyka dzieci.

Gruźlica prosówkowa – przyczyny

Gruźlica prosówkowa jest postacią gruźlicy wywoływaną przez bakterię typu Mycobacterium, która przemieszcza się do narządów pozapłucnych, takich jak wątroba, śledziona i nerki. Wiadomym jest, że bakterie rozprzestrzeniają się z układu płucnego do układu limfatycznego i ostatecznie do krwiobiegu, jednak mechanizm, dzięki któremu tak się dzieje, nie jest znany. Wspomniana bakteria występuje w ponad 70 gatunkach i jest obecna w wodzie, glebie, powietrzu, oraz u zwierząt.

Dla człowieka zagrożenie stanowi tylko część z istniejących gatunków bakterii, a szczególnie narażone są osoby z osłabionym układem odpornościowym np. chorzy na AIDS lub pacjenci po przeszczepach.

Czynniki ryzyka zachorowania na gruźlicę prosówkową to bezpośredni kontakt z chorą osobą, życie w niehigienicznych warunkach i złe odżywianie.

Gruźlica prosówkowa – objawy

Choroba może przebiegać w sposób ostry lub przewlekły. Postać ostra ma przebieg gwałtowny i zwykle, jeśli nie zostanie podjęte leczenie przeciwprątkowe, kończy się zgonem.

Ciężki, ostry przebieg częściej dotyczy dzieci. U ponad 80% pacjentów zmiany chorobowe stwierdza się w płucach, wątrobie, śledzionie. Rzadziej, w około połowie przypadków, choroba zajmuje nerki, szpik, centralny układ nerwowy, nadnercza, otrzewną, oczy.

Niektóre z objawów to:

• gorączka, często przewlekła,

• duszności,

• sinica,

• kaszel,

• apatia,

• ogólne osłabienie,

• systematyczny spadek masy ciała.

W postaci przewlekłej, co częściej dotyczy ludzi starszych, choroba przebiega wolniej, skąpoobjawowo. Dominują objawy ogólne: osłabienie, chudnięcie, rzadziej gorączka zwykle o umiarkowanym nasileniu.

Gruźlica prosówkowa – diagnostyka

Badanie w kierunku gruźlicy prosówkowej przeprowadza się w podobny sposób, jak w przypadku innych postaci gruźlicy, chociaż konieczne okazuje się wykonanie szeregu dodatkowych testów, aby potwierdzić rozpoznanie.

Pierwszym krokiem w postawieniu diagnozy jest wykonanie zdjęcia RTG klatki piersiowej, które uwidoczni rozsiane symetryczne zmiany wyglądające jak małe guzki tej samej wielkości. Brzegi guzków są zamazane, co radiolodzy porównują do zjawiska zamieci śnieżnej.

Drugim ważnym badaniem są badania bakteriologiczne. Prątki mogą być obecne w plwocinie, szpiku kostnym, wątrobie lub płucach po biopsji, a także we krwi i moczu chorego.

Podsumowując, badania diagnostyczne w kierunku rozpoznania gruźlicy prosówkowej obejmują:

• prześwietlenie klatki piersiowej,

• posiew plwociny,

• bronchoskopię,

• biopsję płuc,

• tomografię komputerową i/lub rezonans magnetyczny głowy,

• posiewy krwi,

• badanie dna oka.

U chorych na gruźlicę prosówkową obserwuje się szereg powikłań neurologicznych –  najczęściej jest to gruźlicze zapalenie opon mózgowych i gruźlaki mózgu. Stan większości pacjentów poprawia się po leczeniu przeciwgruźliczym.

Skórny test tuberkulinowy, powszechnie stosowany do wykrywania innych postaci gruźlicy, nie jest przydatny w wykrywaniu gruźlicy prosówkowej. Kończy się on niepowodzeniem z powodu dużej liczby wyników fałszywie ujemnych.