Gruźlica – przyczyny, objawy, leczenie

Gruźlica – co należy o niej wiedzieć?

Gruźlica jest chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie Mycobacterium tuberculosis (prątki gruźlicy). Zachorowania na gruźlicę należą do najczęściej występujących chorób zakaźnych na świecie. Gruźlica jest przenoszona głównie drogą kropelkową. Znacznie rzadziej do zakażenia dochodzi drogą pokarmową m.in. poprzez spożycie skażonego mleka zakażonej krowy, a także poprzez kontakt bezpośredni z uszkodzoną skórą lub błonami śluzowymi. Najczęstszym źródłem zakażenia są osoby chore na gruźlicę, w fazie prątkowania. Szczególnie narażone na rozwój choroby są dzieci poniżej 5 roku życia i osoby z obniżoną odpornością.

Gruźlica – rodzaje

Infekcja prątkami gruźlicy nie zawsze oznacza, że dana osoba zachoruje. Istnieją dwie formy choroby:

Gruźlica utajona. W organizmie znajdują się prątki, ale układ odpornościowy zapobiega ich rozprzestrzenianiu. Nie występują żadne objawy i taka osoba nie zaraża. Natomiast infekcja wciąż żyje i pewnego dnia może się uaktywnić. Jeśli występuje wysokie ryzyko ponownej aktywacji w skutek drastycznego osłabienia układu immunologicznego - na przykład, jeśli osoba jest zarażona wirusem HIV, lub w ostatnim czasie przeszła ciężką infekcję, przy pojawieniu się objawów grypopodobnych lub przy nieregularnym wyniku RTG klatki piersiowej, obowiązkowo należy skonsultować się z lekarzem w celu potwierdzenia bądź wykluczenia gruźlicy.

Gruźlica aktywna. Zarazki rozmnażają się i wywołują chorobę, która może być przenoszona na innych. Dziewięćdziesiąt procent aktywnych przypadków u dorosłych pochodzi z utajonego zakażenia gruźlicą.

Biorąc natomiast pod uwagę miejsce rozwoju choroby wyróżniamy gruźlicę płuc (będącą najczęstszą postacią gruźlicy, której charakterystycznym objawem jest utrzymujący się przez długi czas kaszel - na początku suchy, a potem z odkrztuszaniem plwociny) oraz gruźlicę pozapłucną, między innymi:

Gruźlicę węzłów chłonnych - głównie u dzieci i młodych dorosłych -u osób ze zmniejszoną odpornością organizmu, prątki gruźlicy przedostają się do węzłów chłonnych i prowadzą w nich do cyklu przemian. Zmiany gruźlicze powodują, że węzły chłonne (szyi, karku) zaczynają się powiększać, stają się miękkie, a następnie dochodzi do ich pęknięcia i wyjścia na zewnątrz treści martwiczej (serowato-ropnej), która zawiera niewidoczne prątki. Dopiero po wydostaniu się treści ropnej na zewnątrz, węzły powracają do swojej pierwotnej formy - ulegają pomniejszeniu. W miejscu, gdzie doszło do przebicia tworzy się gwiazdkowata blizna.

Gruźlicę prosówkową - to określenie gruźlicy rozsianej tzn. zajmującej co najmniej dwa narządy. Rozwija się, gdy dojdzie do rozsiewu prątków drogą krwi, zarówno podczas zakażenia pierwotnego (pierwsze zetknięcie się z prątkami), jak i wznowienia zakażenia nabytego w przeszłości. Wśród objawów gruźlicy prosówkowej zlokalizowanej w płucach, wymienia się: sinicę, kaszel, duszności, spłycony i przyspieszony oddech.

Gruźlicę opłucnej.

Gruźlicę kości i stawów - głównie u osób starszych. Pierwszym objawem może być samoistne złamanie np. kręgosłupa. Choroba rozwija się na skutek zakażenia prątkami gruźlicy, które powodują zmiany serowato-martwicze w kośccu. Najczęściej prątki gruźlicy umiejscawiają się w kręgach kręgosłupa i przystawowych kościach długich.

Gruźlicę układu moczowo - płciowego - przebiega skrycie i może prowadzić do niewydolności nerek. Zwykle nie daje żadnych charakterystycznych objawów, a jej rozwój jej dyskretny. Podłożem zakażenia jest najczęściej krwiopochodny wysiew prątków gruźliczych, który daje początek zmianom chorobowym najpierw w jednej, a następnie w obu nerkach.

Gruźlicę narządów rodnych - zlokalizowaną w sromie, pochwie, jajowodach oraz błonie śluzowej macicy. Ta forma gruźlicy może nie dawać żadnych objawów, przez co diagnozowana jest zupełnie przypadkowo. Wśród objawów wymienia się: upławy, ból w okolicy miednicy, zaburzenia miesiączkowania, a nawet występowanie krwawień po menopauzie.

Gruźlicę ośrodkowego układu nerwowego.

Gruźlicę układu pokarmowego - występuje rzadko. Zazwyczaj pojawia się wskutek zakażenia drogą pokarmową (połykanie przez pacjenta prątkującego własnej plwociny). Zmiany chorobowe zwykle zlokalizowane są w okolicy krętniczo- kątniczej

Gruźlicę skóry - występuje bardzo rzadko.

Gruźlica – przyczyny

Najczęstszą przyczyną zachorowania na gruźlicę jast zakażenie prątkami gruźlicy Mycobacterium tuberculosis (rzadziej M. bovis i M. africanum.) Prątki te rozwijają się w wilgotnym i chłodnym środowisku, nie lubią natomiast światła słonecznego oraz promieni ultrafioletowych, które po kilku minutach skutecznie je unicestwiają.

Okres wylęgania prątka gruźlicy, czyli czas od jego przedostania się do organizmu do wystąpienia pierwszych objawów choroby jest trudny do określenia. Teoretycznie, u osoby raz zainfekowanej, choroba może uaktywnić się w przeciągu całego życia, jednak najwyższe ryzyko występuje w okresie dwóch lat od dostania się drobnoustroju do organizmu. Aktywna postać choroby rozwija się u około 10% zakażonych.

Prątki gruźlicze mają również zdolność do powodowania zakażeń latentnych, in. utajonych, co oznacza zdolność bytowania prątków w organizmie człowieka całe jego życie, ale bez możliwości wywołania objawów. Prątki takie są w stanie tzw. uśpienia i ich zdolność do wywołania choroby osłabła lub kompletnie zanikła. Sytuacja taka ma miejsce wśród ok. 90% osób zakażonych prątkami gruźlicy.

Istnieją grupy ryzyka, wśród których częściej dochodzi do zachorowania na gruźlicę i są to:

• przede wszystkim zakażeni wirusem HIV

• palacze

• osoby nadużywające alkoholu,

• pacjenci po przeszczepach narządów przyjmujące leki immunosupresyjne,

• chorzy na nowotwory,

• chorzy na inne choroby przewlekłe, szczególnie na cukrzycę,

• osoby dotknięte głodem i niedożywieniem

• osoby mieszkające w dużych skupiskach ludności (np. więźniowie, mieszkańcy schronisk, pensjonariusze domów opieki)

• osoby mieszkające w złych warunkach sanitarnych, w ciemnych, wilgotnych, słabo wentylowanych pomieszczeniach,

Gruźlica – objawy

Objawy gruźlicy różnią się w zależności od tego, która część ciała została zaatakowana chorobą.

Trudność w diagnozowaniu i leczeniu gruźlicy polega na tym, że choroba zwykle rozwija się powoli i może minąć kilka tygodni zanim osoba zauważy, że jest chora. Objawy mogą pojawić się dopiero po miesiącach, a nawet latach po początkowym zakażeniu. Dodatkowo gruźlica utajona nie powoduje żadnych objawów i może zaatakować znienacka, długo po pierwotnym zakażeniu, gdy organizm zakażonej osoby będzie znacznie osłabiony.

Należy skontaktować się z lekarzem rodzinnym, jeśli zauważymy takie objawy jak:

• brak apetytu i utrata masy ciała

• wysoka temperatura

• nocne poty

• skrajne zmęczenie lub znużenie

Objawy te mogą mieć jednak wiele różnych przyczyn i nie zawsze są oznaką gruźlicy.

Gruźlica najczęściej atakuje płuca, co może powodować:

• uporczywy kaszel trwający dłużej niż 3 tygodnie i zwykle powodujący wydzielanie flegmy, która może być krwawa

• duszność, która stopniowo się pogarsza

Rzadziej infekcje gruźlicy rozwijają się w obszarach poza płucami, takich jak małe gruczoły, które stanowią część układu odpornościowego (węzły chłonne), kości i stawy, układ pokarmowy, pęcherz i układ rozrodczy oraz mózg i nerwy (układ nerwowy).

W takim wypadku objawy mogą obejmować:

• opuchnięte gruczoły

• ból brzucha

• ból i utrata ruchu w zajętej kości lub stawie

• dezorientacja

• uporczywy ból głowy

• drgawki