Gruźlica układu moczowego - objawy i leczenie

Gruźlica układu moczowego – co należy o niej wiedzieć?

W roku 2005 gruźlica układu moczowo-płciowego była trzecią najczęściej występującą postacią gruźlicy pozapłucnej w Polsce. Choroba może rozwijać się w nerkach, moczowodzie, pęcherzu moczowym, prostacie i narządach płciowych.

Gruźlica układu moczowego jest wynikiem rozsiewu prątków przez krwioobieg, do którego dochodzi podczas zakażenia pierwotnego. Najczęściej ognisko pierwotne znajduje się w płucach i zwykle ujawnia się wiele lat od zakażenia. W grupie podwyższonego ryzyka są osoby rasy białej oraz w przedziale wiekowym 45-55 lat. Na tę przypadłość częściej zapadają mężczyźni. Zwykle rozwija się nie dając żadnych niepokojących objawów, co może utrudniać wczesne rozpoznanie choroby.

Gruźlica układu moczowego - objawy

Objawy świadczące o tym, że prątki gruźlicy przedostały się do układu moczowo-płciowego są mało charakterystyczne, co utrudnia postawienie rozpoznania i może opóźnić wprowadzenie odpowiedniego leczenia. Choroba przebiega skrycie i podstępnie, a pierwsze oznaki zakażenia mogą pojawić się nawet po 15 latach od pierwotnej infekcji. Najczęstszymi objawami, na które początkowo skarżą się pacjenci, są:

• ogólne uczucie osłabienie bez konkretnej przyczyny,

• wzmożoną potliwość, szczególnie w nocy,

• stany podgorączkowe i gorączka.

Po pewnym czasie pojawiają się nowe symptomy, zależne od zajętego narządu. Może to być:

• ból w okolicy lędźwiowej kręgosłupa, w rzucie nerek,

• ból i dyskomfort w trakcie oddawania moczu,

• zbyt częste, lub wręcz przeciwnie, zaprzestanie oddawania moczu,

• w przypadku zajęcia męskich narządów płciowych, np. najądrzy pacjenci skarżą się nie tylko na objawy miejscowe, pod postacią bólu, ale także na przewlekłe zmiany zapalne pod postacią zgrubień oraz blizn,

• u kobiet zajęcie narządu rodnego manifestuje się zaburzeniami miesiączkowania (rzadkie i skąpe miesiączki), zrostami zlokalizowanymi wewnątrz macicy oraz pierwotną niepłodnością.

Gruźlica układu moczowego – najczęściej zainfekowane narządy

Gruźlica nerek

Jest procesem podstępnym. Dolegliwości pojawiają się zwykle dopiero w późnej fazie choroby i świadczą o zaawansowanym zajęciu układu moczowo-płciowego. Najczęstszą przyczyną zgłoszenia się do lekarza są dolegliwości dyzuryczne pod postacią częstego, bolesnego oddawania moczu początkowo w nocy, w miarę postępu choroby również w dzień, bóle w okolicy lędźwiowej, kolka nerkowa. Uwagę urologa powinno zwrócić nawracające zapalenie pęcherza moczowego nie poddające się klasycznej antybiotykoterapii. U części chorych występuje niewielka niedokrwistość oraz przyspieszone opadanie krwinek czerwonych. Większe znaczenie w diagnostyce ma badanie moczu, w którym stwierdza się białkomocz, w połowie przypadków mikroskopijny krwinkomocz oraz u 80% chorych ropomocz utrzymujący się przy ujemnych posiewach ogólnych moczu. Taki jałowy ropomocz powinien zawsze nasuwać podejrzenie gruźlicy. Leczenie jest zazwyczaj długotrwałe, wymaga regularnego i systematycznego przyjmowania leków oraz kontroli lekarskiej. W bardziej zaawansowanych stanach, przy dużym zniszczeniu miąższu nerki, konieczna może być interwencja chirurgiczna.

Gruźlica pęcherza moczowego

Zazwyczaj jest procesem wtórnym, który zstępuje drogami moczowymi z nerki. Przy długotrwałym wydalaniu prątków z moczem osadzają się one w końcu w błonie śluzowej pęcherza, zapoczątkowując tam swoisty proces gruźliczy. Gruźlica pęcherza moczowego lokalizuje się zwykle w pobliżu ujść moczowodów.

Gruźlica żeńskich narządów płciowych

Choroba może przebiegać bezobjawowo i zostaje wykryta przypadkowo przy okazji diagnostyki niepłodności. Mogą występować objawy sugerujące zapalenie jajników tzn. ból w obrębie miednicy, upławy, zaburzenia miesiączkowania, nieprawidłowe krwawienia, może pojawić się miesiączka po menopauzie. Diagnostyka polega na zrobieniu cytologii i posiewu w kierunku prątków gruźlicy. Leczenie jest podobne jak w innych przypadkach gruźlicy. Jeżeli choroba została wykryta zbyt późno i doszło do uszkodzeń kobiecych narządów rozrodczych, powikłaniem tej choroby może być bezpłodność.

Gruźlica męskich narządów płciowych

Najczęściej dotyczy najądrzy i prostaty, rzadziej jąder. Objawy miejscowe takie jak wyciek z cewki moczowej czy dolegliwości dysuryczne mogą naśladować inne zakażenia wywołane przez bakterie nieswoiste lub chlamydie. Diagnoza opiera się na wyhodowaniu prątków z pobranych ze zmienionych chorobowo narządów. Leczenie standardowe jest wystarczające u większości chorych. Jeżeli dochodzi do bezbolesnego, guzowatego powiększania się najądrza jest to wskazanie do jego usunięcia.

Gruźlica układu moczowego – sposoby leczenia

W leczeniu gruźlicy układu moczowego konieczne jest skojarzenie kilku leków, aby zapobiec pojawieniu się oporności.

Ponadto leczenie należy odpowiednio przedłużyć, aby zapobiec nawrotom gruźlicy. Najlepszą metodą monitorowania odpowiedzi na leczenie jest ocena bakteriologiczna.

Leki stosowane w leczeniu gruźlicy układu moczowego dzielą się na dwie grupy w zależności od ich skuteczności, siły działania i efektów toksycznych:

Leki z pierwszego wyboru do leczenia przypadków z początkowym stadium choroby:

• bakteriocydy: izoniazyd, ryfampicyna, pirazynamid i streptomycyna,

• bakteriostatyk: ethambutol.

Leki drugiego wyboru: charakteryzują się mniejszą aktywnością i mają więcej skutków ubocznych. Używa się ich do postaci opornych lub w specjalnych sytuacjach klinicznych.

Niektóre z nich trudno zdobyć, a ponadto wyłącznie wykwalifikowany personel medyczny może je podawać pacjentom w specjalnych warunkach. Wśród tych leków znajdują się:

• kanamycyna,

• amikacyna,

• klarytromycyna,

• cyprofloksacyna.