Hiperglikemia – przyczyny, objawy i pierwsza pomoc

Hiperglikemia - przyczyny

Cukrzyca

Przewlekła hiperglikemia, która utrzymuje się nawet na czczo, jest najczęściej spowodowana cukrzycą. W stanach przedcukrzycowych może występować okresowa hiperglikemia. Ostre epizody hiperglikemii bez oczywistej przyczyny mogą wskazywać na rozwój cukrzycy lub predyspozycje do tego zaburzenia. W cukrzycy hiperglikemia jest zwykle spowodowana niskim poziomem insuliny lub opornością na insulinę na poziomie komórkowym, w zależności od rodzaju i stanu choroby. Również u pacjentów z cukrzycą o podłożu immunologicznym, w wyniku stresu lub infekcji, można przejść od umiarkowanej hiperglikemii na czczo do ciężkiej hiperglikemii, a nawet kwasicy ketonowej.

Insulinooporność

Jest to stan, w którym występuje nieprawidłowa odpowiedź tkanek organizmu na działanie insuliny. Dotyczy to przede wszystkim mięśni i tkanki tłuszczowej. Insulinooporność uniemożliwia organizmowi przekształcanie glukozy w glikogen (podobne do skrobi źródło energii magazynowane głównie w wątrobie), co z kolei utrudnia lub uniemożliwia usunięcie nadmiaru glukozy z krwi. Przy prawidłowym poziomie glukozy całkowita ilość glukozy we krwi w dowolnym momencie wystarcza jedynie na dostarczenie organizmowi energii na 20–30 minut, dlatego poziom glukozy musi być precyzyjnie utrzymywany przez wewnętrzne mechanizmy kontrolne organizmu. Kiedy mechanizmy zawodzą w sposób umożliwiający wzrost glukozy do nieprawidłowego poziomu, skutkiem jest hiperglikemia.

Leki

Niektóre leki zwiększają ryzyko hiperglikemii, w tym

• kortykosteroidy,

• oktreotyd,

• beta-blokery,

• epinefryna,

• diuretyki tiazydowe,

• statyny,

• niacyna,

• pentamidyna,

• inhibitory proteazy,

• L-asparaginaza,

• leki przeciwpsychotyczne.

Ostre podanie stymulantów, takich jak amfetaminy, zazwyczaj powoduje hiperglikemię. Niektóre z nowszych leków psychotropowych również mogą powodować znaczną hiperglikemię.

Stany chorobowe inne niż cukrzyca

Cukrzyca nie jest jedynym schorzeniem, w przebiegu którego może dochodzić do hiperglikemii. Do chorób, które mogą przyczynić się do występowania hiperglikemii należą również:

• Dysfunkcje tarczycy, nadnerczy i przysadki mózgowej

• Liczne choroby trzustki

• Silny wzrost stężenia glukozy we krwi może być widoczny w posocznicy i niektórych infekcjach

• Choroby wewnątrzczaszkowe (często przeoczane) mogą również powodować hiperglikemię. Głównymi przykładami są zapalenie mózgu, guzy mózgu (zwłaszcza te zlokalizowane w pobliżu przysadki mózgowej), krwawienia do mózgu i zapalenie opon mózgowych

• Łagodny do wysokiego poziom cukru we krwi jest często obserwowany w drgawkach i terminalnych stadiach wielu chorób

Przedłużone, poważne operacje mogą tymczasowo zwiększyć poziom glukozy. Warto także dodać, że niektóre formy silnego stresu i urazów fizycznych mogą również przez krótki czas zwiększać poziom glukozy we krwi, ale rzadko przekracza 6,6 mmol / l.

Hiperglikemia - powikłania

Stopień hiperglikemii może zmieniać się w czasie w zależności od przyczyny metabolicznej, na przykład upośledzonej tolerancji glukozy lub stężenia glukozy na czczo i może zależeć od leczenia. Przejściowa hiperglikemia jest często łagodna i bezobjawowa. Poziom glukozy we krwi może wzrosnąć znacznie powyżej normy i powodować patologiczne i funkcjonalne zmiany przez znaczny okres bez wywoływania jakichkolwiek trwałych skutków lub objawów. W tym bezobjawowym okresie mogą wystąpić nieprawidłowości w metabolizmie węglowodanów, które można zbadać mierząc stężenie glukozy w osoczu. Przewlekła hiperglikemia na poziomie powyżej normy może powodować wiele różnych poważnych powikłań na przestrzeni lat, w tym:

• uszkodzenie nerek,

• uszkodzenia neurologiczne,

• uszkodzenie układu krążenia,

• uszkodzenie siatkówki,

• uszkodzenie stóp i nóg.

Neuropatia cukrzycowa może być wynikiem długotrwałej hiperglikemii, podobnie jak pośledzenie wzrostu i podatność na określone infekcje.

Hiperglikemia - objawy

Ostra hiperglikemia obejmująca niezwykle wysokie poziomy glukozy jest nagłym przypadkiem medycznym i może szybko spowodować poważne komplikacje (takie jak utrata płynów w wyniku diurezy osmotycznej). Najczęściej występuje u osób z niekontrolowaną cukrzycą insulinozależną. Następujące objawy mogą być związane z ostrą lub przewlekłą hiperglikemią, przy czym pierwsze trzy tworzą klasyczną triadę hiperglikemiczną:

• polifagia - częsty i szczególnie wyraźny głód,

• polidypsja - częste pragnienie lub nadmierne pragnienie,

• wielomocz - zwiększona objętość oddawanego moczu (nie zwiększona częstotliwość, chociaż jest to częsta konsekwencja),

• zmęczenie,

• niepokój,

• utrata masy ciała,

• słabe gojenie się ran (skaleczenia, zadrapania itp.),

• suchość w ustach,

• sucha lub swędząca skóra,

• mrowienie w stopach lub piętach,

• zaburzenia erekcji,

• nawracające infekcje, infekcje ucha zewnętrznego,

• arytmia serca,

• otępienie,

• śpiączka,

• drgawki.

Hiperglikemia - pierwsza pomoc

Pierwsza pomoc przy hiperglikemii powinna być udzielona jak najszybciej od momentu pojawienia się pierwszych objawów wzrostu poziomu glukozy we krwi. W przeciwnym razie może dojść do poważnych powikłań. Najgroźniejszym z nich jest kwasica ketonowa, która może doprowadzić do śpiączki hiperglikemicznej, a nawet do śmierci. W przypadku wystąpienia objawów hiperglikemii, należy zadzwonić na pogotowie, niezależnie od tego czy chory stracił przytomność, czy jest świadomy. Jeśli stężenie glukozy jest zbyt duże, konieczne może być podłączenie kroplówki i insuliny. W większości przypadków osoba udzielająca pierwszej pomocy nie ma możliwości oznaczenia poziomu cukru we krwi chorego. Z tego powodu nie może sprawdzić, czy chory zmaga się z hipoglikemią, czy hiperglikemią. Dlatego lepiej nie podawać mu niczego słodkiego do zjedzenia lub wypicia, tylko poczekać na pogotowie. Objawy charakterystyczne dla hiperglikemii, czyli trudności z utrzymaniem równowagi, czasem bełkotliwa mowa czy utrata przytomności, są charakterystyczne także dla upojenia alkoholowego. Dlatego należy zachować czujność oraz reagować, gdy spotkają osobę, która wydaje się być pod wpływem alkoholu. Jeśli chory jest przytomny i jest pewne, że przyczyną jego problemów ze zdrowiem jest hiperglikemia, należy podać mu do picia wodę z solą, która pomaga zapobiec odwodnieniu i wypłukać nadmiar cukru z organizmu. Jeśli chory jest nieprzytomny, objawami wskazującymi na hiperglikemię będą:

• zapach acetonu z ust,

• sucha skóra,

• przyspieszone tętno.

Taką osobę należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i kontrolować jej oddech i tętno. Należy też zadbać o utrzymanie ciepła chorego (np. okryć go kocem lub kurtką, płaszczem).