Mononukleoza zakaźna – przyczyny, objawy, leczenie

Mononukleoza zakaźna – charakterystyka choroby

Mononukleoza (inaczej angina monocytowa lub gorączka gruczołowa) to choroba zakaźna o ostrym przebiegu. Wywołuje ją wirus Epsteina-Barr (EBV) należący do rodziny Herpeswirusów (łac. Herpesviridae ), do których należą także m.in.: wirus opryszczki pospolitej, wirus ospy wietrznej czy cytomegalowirus.

Szacuje się, że wirusem Epsteina-Barr zarażonych jest 90-95% populacji światowej. Do zarażenia wirusem EBV dochodzi najczęściej poprzez kontakt ze śliną nosiciela, dlatego też mononukleozę zakaźną często nazywa się chorobą pocałunków. Do zakażenia pierwotnego dochodzi zazwyczaj we wczesnym dzieciństwie, kiedy małe dzieci biorą do ust wspólne zabawki czy piją z jednego kubka. Przebiega ono zazwyczaj bezobjawowo, dlatego pozostaje niezauważone. Zakażenie nabyte w późniejszym wieku powoduje szereg nieprzyjemnych objawów, wśród których najczęściej występuje ból gardła, powiększenie węzłów chłonnych oraz gorączka.

EBV pozostaje w organizmie gospodarza do końca życia, mówi się wówczas o uśpieniu wirusa (jest to tzw. faza latentna zakażenia). Niekiedy może dojść do reaktywacji zakażenia, jednak u osób z prawidłowo funkcjonującym układem immunologicznym nie występują objawy kliniczne.

Mononukleoza zakaźna – przyczyny

Przyczyną mononukleozy zakaźnej jest, jak wyżej wspomniano, wirus Epsteina-Barr. Jego transmisja następuje poprzez bezpośredni kontakt ze śliną osoby zakażonej EBV. Inne drogi zakażenia to:

• drogi płciowe,

• krew (podczas transfuzji),

• przeszczepy szpiku,

• przeszczepy narządów.

Przebywanie w tym samym pomieszczeniu nie grozi zarażeniem, więc chorzy na mononukleozę zakaźną nie muszą być izolowani. Okres wylęgania choroby to ok. 4–8 tygodni. Choroba jest groźna dla osób nieimmunokompetentnych, np. zakażonych wirusem HIV, chorych na AIDS czy przyjmujących leki immunosupresyjne.

Mononukleoza zakaźna – objawy

Objawy mononukleozy zakaźnej przypominają objawy ostrego przeziębienia lub grypy. Początkowo są to: ogólne osłabienie, bóle mięśni i stawów, przewlekłe zmęczenie. Następnie pojawiają się bardziej charakterystyczne symptomy:

• gorączka powyżej 38 st. utrzymująca się powyżej 10, a nawet 14 dni,

• powiększenie węzłów chłonnych,

• bolesność węzłów chłonnych,

• ból gardła,

• powiększenie migdałków podniebiennych, które są pokryte białoszarym, włókninowym nalotem,

• trudności w przełykaniu,

• przykry zapach z ust,

• obrzęk powiek i twarzy,

• powiększenie śledziony i wątroby powodujące bóle brzucha,

• brak apetytu,

• niekiedy biegunki.

W przebiegu mononukleozy zakaźnej pojawiają się również różnego rodzaju wysypki skórne (plamiste, plamisto-grudkowe, wybroczynowe).

Zazwyczaj im pacjent jest młodszy, tym objawy są mniej nasilone – u dzieci poniżej 10. roku życia przebieg choroby jest przeważnie skąpoobjawowy. Po ustaniu dolegliwości, pacjenci jeszcze przez dłuższy czas skarżą się na uczucie ciągłego zmęczenia oraz zaburzenia koncentracji.

Mononukleoza zakaźna – diagnostyka i leczenie

Rozpoznanie mononukleozy zakaźnej nierzadko nastręcza problemów, objawy zakażenia wirusem EPV nie są bowiem swoiste. Początkowo schorzenie to może być mylone z anginą wywołaną przez paciorkowce, a także z zakażeniem innymi herpeswirusami, np. cytomegalowirusem.

Podejrzewając mononukleozę, lekarz zleca szereg badań, m.in.:

• morfologię krwi (w mononukleozie zakaźnej obserwuje się wzrost całkowitej liczby krwinek białych),

• przeciwciała heterofilne,

• profil wątrobowy,

• swoiste przeciwciała wobec antygenów EBV.

Leczenie mononukleozy zakaźnej to leczenie objawowe, które polega na podawaniu środków przeciwgorączkowych oraz przeciwbólowych (paracetamolu i niesteroidowych leków przeciwzapalnych). Istotny jest odpoczynek oraz stosowanie lekkostrawnej diety. Przyjmowanie leków przeciwwirusowych nie jest zalecane – udowodniono, że zmniejszają one ilość wirusa w ślinie, ale nie redukują w żaden sposób objawów klinicznych zakażenia wirusem Epsteina-Barr (EBV). Nie stosuje się również antybiotyków, o ile nie doszło do nadkażenia bakteryjnego (wówczas rekomenduje się niepodawanie ampicyliny ani amoksycyliny).