Niedoczynność i nadczynność kory nadnerczy – na czym polegają te schorzenia? Przyczyny, objawy i leczenie

Niedoczynność i nadczynność kory nadnerczy – charakterystyka

Nadnercza, jak sama nazwa wskazuje, znajdują się nad nerkami. Są to gruczoły wydzielania wewnętrznego zbudowane z dwóch części: zewnętrznej, czyli kory nadnerczy oraz wewnętrznej – rdzenia nadnerczy. Nadnercza wydzielają różne hormony, które działają jak „przekaźniki chemiczne”, przemieszczają się w krwiobiegu i oddziałują na różne tkanki ciała, umożliwiając im prawidłowe funkcjonowanie. Hormony kory nadnerczy są związkami steroidowymi wytwarzanymi z cholesterolu, wpływają one na ciśnienie krwi, poziom cukru, wzrost i pewne cechy płciowe, natomiast rdzeń wytwarza epinefrynę i norepinefrynę, które regulują reakcję organizmu na stres.

Niedoczynność kory nadnerczy

Niedoczynność kory nadnerczy polega na wytwarzaniu niedostatecznej ilości kortyzolu (hormonu steroidowego, który reguluje zużycie tłuszczów, białek i węglowodanów przez organizm, hamuje reakcje zapalne w organizmie i wpływa na funkcje układu odpornościowego) oraz aldosteronu (hormonu steroidowego, który kontroluje poziom sodu i potasu we krwi). Stan ten może być związany z zaburzeniem pracy samych nadnerczy lub z niedostatecznym wydzielaniem hormonu adrenokortykotropowego przez przysadkę mózgową. Wśród przyczyn niedoczynności kory nadnerczy wyróżnia się:

• wrodzony przerost nadnerczy,

• pierwotną niewydolność nadnerczy (choroba Addisona),

• autoimmunologiczny zespół wielogruczołowy typu 1 i 2,

• wtórną niewydolność nadnerczy.

Objawy niedoczynności nadnerczy obejmują: zmęczenie i osłabienie, utratę wagi, słaby apetyt, problemy żołądkowo-jelitowe.

Nadczynność kory nadnerczy

Nadczynność kory nadnerczy to wytwarzanie zbyt dużej ilości hormonów przez gruczoły, najczęściej jest to spowodowane ich samoistną nadprodukcją, a także nowotworami przysadki. Jeżeli dochodzi do nadprodukcji kortyzolu, mówi się wówczas o zespole Cushinga, jeśli zaś występuje nadmiar aldosteronu, dochodzi do hiperaldosteronizmu.

Objawy zespołu Cushinga obejmują m.in: zasinienie skóry, nadwagę i otyłość (widoczną zwłaszcza w okolicy twarzy, karku i brzucha), cukrzycę, nadciśnienie, osłabienie mięśni, osteoporozę, nadmierne owłosienie twarzy i nieregularne miesiączki u kobiet. Pacjenci z nadmiarem kortyzolu doświadczają również utrudnionego gojenia się ran i zwiększonej podatności na infekcje.

Hiperaldosteronizm (inaczej zespół Conna) to schorzenie, w którym nadnercza wytwarzają zbyt dużo hormonu aldosteronu, co prowadzi do obniżenia poziomu potasu we krwi. Ten stan jest wywoływany przez guz (gruczolak kory nadnerczy) i jest jedną z najczęstszych przyczyn wtórnego nadciśnienia krwi.

Niedoczynność i nadczynność kory nadnerczy – diagnostyka

Podstawą do rozpoznania niedoczynności i nadczynność kory nadnerczy jest oczywiście dokładny wywiad z pacjentem. Badania, które mogą pomóc w postawieniu diagnozy to:

• badanie krwi sprawdzające poziom hormonów nadnerczy i adrenokortykotropiny (ACTH) wydzielanej przez przysadkę mózgową,

• badania obrazowe: tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, ultarsonografia,

• pobieranie próbek krwi z żył nadnerczy (AVS) w celu określenia, jak aktywne są gruczoły i czy jeden gruczoł jest bardziej aktywny niż drugi.

Leczenie niedoczynność i nadczynność kory nadnerczy jest uzależnione od przyczyny i nasilenia objawów. Przy niedoczynności wprowadza się leczenie farmakologiczne: glikokortykosteroidy, mineralokortykosteroidy lub androgeny.

Przy nadczynności natomiast najczęściej stosuje się leczenie chirurgiczne:

• adrenalektomię laparoskopową – małoinwazyjna procedura usunięcia nadnerczy,

• chirurgię oszczędzającą nadnercza – usunięcie guza w nadnerczu z oszczędzeniem prawidłowej tkanki nadnerczy.