Rumień – charakterystyka i rodzaje

Rumień – co to takiego?

Słowo rumień wywodzi się ze starożytnego greckiego terminu „erýthema”, co oznacza coś w rodzaju „zaczerwienienia” lub „zapalenia”. Rumień jest jednym z tzw. wykwitów pierwotnych. Są to zaczerwienienia skóry i zmiany w skórze, które są wynikiem patologicznego procesu, który zachodzi bezpośrednio w skórze.

Rumień może mieć różne rozmiary, intensywność koloru, ograniczenia i dynamikę. Może to być objaw różnych chorób zakaźnych i chorób skóry, ale może również wystąpić w normalnych warunkach. Zaczerwienienie, które obejmuje ponad 90% powierzchni ciała, znane jest jako erytrodermia.

Rumień – przyczyny i rodzaje

Przyczyny wystąpienia rumienia są bardzo zróżnicowane. Zasadniczo można powiedzieć, że z jednej strony rumień może być zjawiskiem zupełnie normalnym, możliwym u wszystkich ludzi, jeśli przejawia się w formie rumieńców. Z drugiej strony rumień może być ważnym objawem wielu chorób.

Przede wszystkim należy wyróżnić różne rodzaje rumienia, ponieważ każdy z nich ma inną etiologię, obraz kliniczny i może być objawem innej choroby.

Rumień guzowaty

Może wystąpić w wyniku nadmiernej reakcji układu obronnego organizmu, najczęściej jako element podstawowej choroby zapalnej. Może to być spowodowane patogenem zakaźnym lub - rzadziej - niezakaźnym. Zdecydowanie najczęstszą przyczyną rumienia guzowatego jest ostre zapalenie migdałków wywoływane przez niektóre bakterie, tak zwane paciorkowce. Innymi możliwymi przyczynami są bakteryjne infekcje jelit, głównie wywołane przez Yersinia, a także szczególne zakażenia chlamydiami płuc (ornitoza) lub węzłów chłonnych (lymphogranuloma inguinale). Choroby zakaźne wywoływane przez mykobakterie, takie jak gruźlica lub choroby pasożytnicze, takie jak toksoplazmoza, mogą czasami prowadzić do rumienia guzowatego.

Czasami rumień guzowaty występuje bez podstawowego patogenu - jako część niezakaźnej choroby zapalnej. Przykładami tego są:

• przewlekłe choroby zapalne jelit, choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego,

• choroba Behçeta

• oraz ostra postać sarkoidozy (zespół Löfgrena).

Rumień guzowaty bardzo rzadko jest wyrazem nadwrażliwości na niektóre leki, np. antybiotyki z grupy sulfonamidów. Żeńskie hormony mogą zasadniczo wpływać na wiele reakcji zapalnych w organizmie i przypuszczalnie mogą sprzyjać również rozwojowi rumienia guzowatego. W każdym razie przemawia za tym fakt, że choroba ta występuje znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Rumień guzowaty objawia się bardzo bolesnymi, grubo wyczuwalnymi guzkami w podskórnej tkance tłuszczowej. Pokryte są zaczerwienioną, przegrzaną skórą, a powierzchnia skóry jest lekko wypukła. Poszczególne guzki mają rozmiar kilku centymetrów. Sąsiednie zmiany mogą się łączyć ze sobą, tworząc duże, twarde płaty.

Guzki zapalne występują zwykle na obu podudziach, zwłaszcza w okolicy kości piszczelowych i kostek. U osób szczególnie ciężko dotkniętych mogą rozwinąć się dodatkowe guzki na kolanach, udach i ramionach. Wielu pacjentów z rumieniem guzowatym również odczuwa zmęczenie, bóle stawów i gorączkę.

Bez leczenia rumień guzowaty zwykle ustępuje samoistnie w ciągu trzech do sześciu tygodni. Ponieważ jednak guzki są bardzo bolesne, lekarz zwykle zaleca leki przeciwzapalne, które przyspieszają gojenie.

Rumień wędrujący

Erythema migrans, czyli rumień wędrujący, jest rozszerzającym się (pełzającym) zaczerwienieniem skóry najczęściej obserwowanym we wczesnym stadium boreliozy. Może pojawić się od jednego dnia do miesiąca po ukąszeniu przez kleszcza. Rumień nie reprezentuje reakcji alergicznej na ukąszenie, ale raczej rzeczywistą infekcję skóry jednego z gatunków bakterii z Lyme z rodzaju Borrelia. Na początku rumień wędrujący, jest wypełniony w całości wysypką. U niektórych osób w miarę jak rumień rośnie wysypka wewnątrz znika, pozostając jedynie na okręgu i zwykle w centralnym punkcie, powodując jego charakterystyczny kształt.

Rumień lombardzki

Jest to choroba wywołana niedoborem niacyny, inaczej witaminy B3 lub witaminy PP.

Do najbardziej charakterystycznych objawów należą:

• zapalenie skóry (łac. dermatitis) szczególnie wyraźne na odsłoniętych częściach skóry (twarz, dłonie),

• biegunka i inne objawy ze strony przewodu pokarmowego,

• otępienie,

• osłabienie,

• bezsenność,

• ataksja.

Rumień wielopostaciowy

Rumień wielopostaciowy to ostra choroba zapalna skóry lub błon śluzowych. Często pojawia się 1–2 tygodnie po zakażeniu i wskazuje na silną reakcję immunologiczną organizmu. Przyczyną może być reakcja na niektóre zanieczyszczenia i toksyny, przyjmowane leki oraz wirusy. Najgroźniejszą postacią rumienia wielopostaciowego jest nekroliza naskórka, która w konsekwencji może doprowadzić nawet do śmierci chorego.

Najczęstszym wyzwalaczem rumienia wielopostaciowego jest zakażenie wirusem opryszczki pospolitej (HSV), zwykle opryszczka wargowa (opryszczka wargowa) i rzadziej opryszczka narządów płciowych. Infekcja płuc wywołana przez bakterie Mycoplasma pneumoniae jest kolejną najczęstszą przyczyną. Do innych wirusów, które również mogą powodować rumień wielopostaciowy należą:

• Parapoxvirus

• Herpes varicella (ospa wietrzna, półpasiec)

• Adenowirus

• Wirusy zapalenia wątroby

• Ludzki wirus niedoboru odporności (HIV)

• Wirus cytomegalii

Zgłaszano również zakażenia grzybicze wywołane przez dermatofity w połączeniu z rumieniem wielopostaciowym.

Rumień nagły

Inaczej zwany gorączką trzydniową, to choroba zakaźna wywoływana przez dwa różne typy wirusów opryszczki. Trzydniowa gorączka jest jedną z chorób pojawiających się w okresie ząbkowania u dzieci. Po gorączce, która zwykle utrzymuje po trzech dniach, następuje nagła, grudkowo-plamista wysypka na twarzy i tułowiu. Wysypka szybko blednie i całkowicie ustępuje po kilku dniach, a stan dziecka od razu się poprawia.

Patogeny przenoszone są drogą kropelkową (podczas kichania, mówienia lub kaszlu). Dorośli mogą rozwinąć objawy grypopodobne z katarem i bólem gardła po zakażeniu odpowiedzialnym wirusem.

Powikłania na szczęście są rzadkie, dlatego leczenie ogranicza się do działań objawowych takich jak obniżanie temperatury, podawanie płynów i podawanie środków przeciwbólowych.

Rumień zakaźny

Jest chorobą wirusową przebiegającą z wysypką wywołaną przez parwowirusa B19. Choroba występuje w małych epidemiach co 4-5 lat, szczególnie zimą i wiosną. Najczęściej dotyczy niemowląt i dzieci w wieku przedszkolnym, ale osoby w każdym wieku mogą zachorować. Jest to nieszkodliwa choroba, ale może stanowić zagrożenie dla kobiet w ciąży. Okres inkubacji, tj. czas od zakażenia do wystąpienia choroby wynosi ok. 14 dni. Do momentu pojawienie się wysypki choroba może być przenoszona na innych. Rumień zakaźny nazywany jest również „piątą chorobą”, ponieważ jest to piąta z serii chorób wieku dziecięcego, które charakteryzują się podobną wysypką. Pozostałe cztery choroby to odra, różyczka, płonica, choroba Dukesa i gorączka trzydniowa.

Rumień nekrotyczny wędrujący

Jest to czerwona, pęcherzowa wysypka rozprzestrzeniająca się na skórze. Dotyczy szczególnie skóry wokół ust i dystalnych kończyn, ale może również wystąpić na podbrzuszu, pośladkach, kroczu i pachwinie. Jest silnie związana z glukagonomą, nowotworem trzustki wytwarzającym glukagon, ale jest również obserwowany w wielu innych stanach, w tym chorobach wątroby i zaburzeniach wchłaniania jelit.

Rumień nekrotyczny wędrujący charakteryzuje występowaniem rozległych zmian rumieniowo-wysiękowych, szerzących się obwodowo, cechujących się nasilonym spełzaniem naskórka. Dodatkowe objawy to:

• łysienie rozlane,

• żywoczerwone zabarwienie języka,

• zapalenie kącików ust,

• paronychia.

Zmiany ustępują po usunięciu guza, ale rumień nekrotyczny wędrujący pojawia się najczęściej w zaawansowanej chorobie, więc często powracają wraz z dalszym rozwojem choroby.

Bolesny rumień kończyn (łac.erythromelalgia)

Jest to bardzo rzadkie zaburzenie nerwowo-naczyniowe lub naczyniowe charakteryzujące się zaczerwienieniem, bólem i podwyższoną temperaturą skóry kończyn (rzadziej również uszu i policzków). Znany jest również jako erytralgia, erytromelalgia, zespół Mitchella lub zespół Gerhardta.

Najbardziej zauważalnymi objawami erytromelalgii są zaczerwienienie, obrzęk, rozgrzanie, pieczenie i/lub pulsujący ból oraz tkliwość kończyn. Objawy te są często symetryczne i częściej dotykają stóp niż dłoni, rzadziej uszu i twarzy. Często osoby dotknięte chorobą opisują objawy jako chodzenie po żarzących się węglach lub lawie. Częstotliwość takich epizodów bólu, która waha się od kilku razy dziennie do raz na kilka miesięcy, jest bardzo indywidualna. Takie epizody są wywoływane przez wszelkiego rodzaju źródła ciepła (wysiłek fizyczny, stanie lub bieganie, letnie temperatury od ok.15 °C a także dużą wilgotność, ogrzewanie powietrza, suszarkę do włosów, gorące lub pikantne potrawy, stres i wiele innych bodźców. U niektórych pacjentów wymienione objawy pojawiają się powoli przez okres do kilku lat, u innych nagle pojawiają się z pełną mocą. Większość osób dotkniętych chorobą cierpi z powodu znacznie obniżonej jakości życia i często muszą ograniczać swoje życie społeczne do minimum. Intensywny palący ból może również powodować poważne problemy psychologiczne i wywoływać depresję.

Rumień dłoni

Występowanie rumienia dłoni wiąże się z różnymi stanami fizjologicznymi jak i patologicznymi, wśród których głównym jest:

• nadciśnienie wrotne,

• przewlekłe zapalenie wątroby i marskości wątroby,

• kolagenozy,

• reumatoidalne zapalenie stawów.

Ponadto niektóre leki (np. długotrwałe stosowanie glikokortykoidów), spożycie nikotyny lub zwiększony metabolizm (np. w czasie ciąży, z posocznicą lub nadczynnością tarczycy) mogą prowadzić do tych zmian skórnych.

Erythema gyratum repens

Erythema gyratum repens jest rzadkim paraneoplastycznym typem rumienia pierścieniowego o charakterystycznym wyglądzie „słojów drewna”. Ma silny związek z występowaniem nowotworu złośliwego. Erythema gyratum repens występuje najczęściej u mężczyzn rasy kaukaskiej po sześćdziesiątce. Prawie połowa pacjentów z rumieniem gyratum repens ma raka płuc (33–47%), rzadziej przełyku, piersi i żołądka. W rzadkich przypadkach rumień gyratum repens był również opisywany w połączeniu z infekcjami mykobakteryjnymi, chorobami tkanki łącznej i ciążą.

Erythema gyratum repens objawia się koncentrycznymi rumieniowymi pierścieniami, które mają charakterystyczny wygląd słojów drewna. Pierścienie poruszają się falami, a ich przednia krawędź migruje około 1 cm/dzień, a sama zmiana skórna jest bardzo swędząca. Blaszki pierścieniowe najczęściej obejmują kończyny i tułów.

Rumień obrączkowaty odśrodkowy

Rumień obrączkowaty odśrodkowy (erythema annulare centrifugum) to choroba skóry, której przyczyna w większości przypadków pozostaje nieznana. Do rozwoju wykwitów mogą przyczyniać się czynniki infekcyjne, nowotworowe, autoimmunologiczne, pokarmowe (alergie na niektóre składniki) oraz niekiedy przyjmowane leki (głównie salicylany, chlorochina, penicylina). Czasem związany jest z zaburzeniami hormonalnymi u kobiet, na przykład w czasie ciąży. Rumień rozwija się obwodowo w sposób niesymetryczny, podczas gdy część centralna się rozjaśnia, początkowo przypominając pokrzywkę, która jednak nie ustępuje z czasem. Często widoczne są delikatne łuski albo krwotoczne punkty. Zmiany skórne dotyczą najczęściej tułowia, rzadziej innych partii ciała. W leczeniu najczęściej stosuje się leki przeciwhistaminowe.