Rumień guzowaty - przyczyny, objawy, leczenie

Co powoduje rumień guzowaty?

Rumień guzowaty może wystąpić w wyniku nadmiernej reakcji własnego układu odpornościowego organizmu, najczęściej jako część podstawowej choroby zapalnej. Może to być spowodowane patogenem (zakaźnym) lub - rzadziej - niezakaźnym.

Najczęstszą przyczyną są paciorkowce – bakterie wywołujące m.in. zapalenie migdałków.

Możliwe przyczyny rumienia guzowatego to:

• Infekcje, zwłaszcza paciorkowcami;

• Ostra sarkoidoza - stan, w którym w różnych częściach ciała tworzą się guzki zapalne;

• Zmiany hormonalne, np. na początku ciąży lub po zażyciu pigułki antykoncepcyjnej;

• Zażywanie niektórych leków;

• Choroby reumatyczne;

• Choroba Leśniowskiego-Crohna

Jednak nawet w połowie przypadków dokładna przyczyna wystąpienie rumienia guzowatego jest nieznana.

Infekcja paciorkowcami jest najczęstszą przyczyną rumienia guzowatego, zwłaszcza u dzieci i młodzieży. Często rozwija się po infekcji gardła lub zapaleniu migdałków wywołanym przez te bakteria. Inne choroby zakaźne, choć stosunkowo rzadko, również prowadzą do rumienia guzowatego. Mogą należeć do nich:

• Gruźlica, przewlekła infekcja wywołana przez mykobakterie, która atakuje w szczególności płuca;

• Lymphogranuloma venereum, zakażenie przenoszone drogą płciową przez bakterię Chlamydia trachomatis;

• Choroba kociego pazura, choroba wywoływana przez bakterię Bartonella henselae przenoszoną na ludzi przez koty;

• Jersinioza, zakażenie bakterią Yersinia enterocolitica, która prowadzi między innymi do biegunki i bólu brzucha;

• Ornitoza, zakażenie bakterią Chlamydophila psittaci, którą człowiek zaraża się najczęściej od ptactwa domowego i gospodarskiego wskutek wdychania pyłu, cząsteczek zawierających drobiny wysuszonych odchodów;

• Salmonelloza, zakażenie przewodu pokarmowego wywołane przez salmonellę;

• Zaspół Löfgrena - lekarze mówią o zespole Löfgrena, gdy występują trzy typowe objawy. Obejmują one rumień guzowaty, zapalenie kostki i obrzęk węzłów chłonnych między dwoma płucami (tak zwana limfadenopatia żółciowa).

• Rumień guzowaty spowodowany ciążą i innymi zmianami hormonalnymi - nadmiar hormonów żeńskich może prawdopodobnie wywołać rumień guzowaty. Jedną z przesłanek jest to, że kobiety są znacznie bardziej narażone na jej rozwój niż mężczyźni. Kobiety w pierwszym trymestrze ciąży częściej niż inne rozwijają rumień guzowaty. Również doustna terapia antykoncepcyjna zwiększa ryzyko wystąpienia tej przypadłości w pierwszych tygodniach po rozpoczęciu stosowania.

Inne możliwe wyzwalacze rumienia guzowatego obejmują:

• zapalne choroby jelit, zwłaszcza choroba Leśniowskiego-Crohna;

• Syndrom Sweeta, rzadka choroba skóry;

• gorączka reumatyczna - reakcja autoimmunologiczna, która może wystąpić po zakażeniu paciorkowcem;

• Choroba Behçeta, rzadka choroba reumatyczna, w której naczynia krwionośne są chronicznie zaognione

Przyczyną wystąpienia rumienia guzowatego może być także zażycie niektórych leków, np. antybiotyków z grupy sulfonamidów lub niektóre szczepionki

Objawy: jak rozpoznać rumień guzowaty?

Rumień guzowaty objawia się bardzo bolesnymi, niewyraźnymi, grubo wyczuwalnymi węzłami w podskórnej tkance tłuszczowej. Pokryte są zaczerwienioną, przegrzaną skórą, a powierzchnia skóry jest lekko wypukła. Poszczególne węzły mają rozmiar kilku centymetrów. Sąsiednie zmiany mogą się łączyć (zlewać) ze sobą, tworząc duże, twarde płaty. Kolor węzłów zmienia się z czasem z czerwonawo-fioletowego na żółtawo-zielony. Jest to spowodowane rozpadem czerwonego barwnika krwi, hemoglobiny, która odkłada się w tkance w trakcie reakcji zapalnej. Ta sama zmiana koloru przechodzi przez siniaki po stłuczeniu. Guzki zapalne w kontekście rumienia guzowatego występują zwykle na obu podudziach, zwłaszcza w okolicy kości piszczelowych i kostek. U osób szczególnie ciężko dotkniętych mogą rozwinąć się dodatkowe guzki na kolanach, udach i ramionach. Wiele osób z rumieniem guzowatym również odczuwa zmęczenie, bóle stawów i gorączkę. Połączenie objawów zaczerwienienia, obrzęku i przegrzania skóry jest również typowe dla róży, zlokalizowanej bakteryjnej infekcji skóry. Podobnie jak rumień guzowaty, zwykle występuje na podudziach i może jej towarzyszyć gorączka. Róża jest jednak bardziej rozległa i występuje znacznie częściej. Zdarza się więc często, że rumień guzowaty jest czasami błędnie interpretowany przez lekarzy jako róża i leczony antybiotykami.

Rumień guzowaty – diagnoza

U większości pacjentów dermatolog może zdiagnozować rumień guzowaty, badając skórę gołym okiem. Charakterystyczne dla tej choroby jest to, że objawy choroby występują na obu podudziach i z reguły pojawia się kilka guzków. Z drugiej strony, róża zwykle dotyczy tylko jednego podudzia, a przegrzane zaczerwienienie jest dość rozległe. Jeśli zmiany skórne nie są typowe dla rumienia guzowatego, pomocne może być badanie histologiczne próbki skóry (biopsja) pod mikroskopem. Lekarz przeprowadza również wywiad w celu ustalenia możliwej przyczyny rumienia guzowatego.

Rumień guzowaty - leczenie

Rumień guzowaty zwykle goi się samoistnie w ciągu trzech do sześciu tygodni, bez specjalnego leczenia. Ponieważ jednak guzki są bardzo bolesne, lekarz zwykle zaleca leki przeciwzapalne, które przyspieszają proces gojenia: Możliwy jest średni lub mocny preparat kortyzonowy (glukokortykoid) w postaci maści nakładanej dwa razy dziennie. Można również stosować na noc opatrunek okluzyjny - sprzyja to wnikaniu substancji leczniczej w głąb skóry, a tym samym zwiększa skuteczność terapii. Chłodzące wilgotne okłady i unoszenie nóg również pomagają złagodzić objawy. Zalecany jest także odpoczynek i wstrzymywanie się od aktywności fizycznej.

W ciężkich przypadkach lekarz może przepisać wewnętrzne leczenie kwasem acetylosalicylowym (ASA) lub glukokortykoidem w postaci tabletek. W szczególności kortyzon przyjmowany wewnętrznie zwykle łagodzi ból w ciągu kilku godzin i powoduje ustąpienie gorączki w przypadku rumienia guzowatego. Leczenie tabletkami z antybiotykami ma sens tylko wtedy, gdy infekcja bakteryjna - na przykład zapalenie migdałków - wywołała rumień guzowaty. Jeśli rumień guzowaty jest spowodowany przez określoną chorobę, należy skupić się na wyleczeniu choroby podstawowej.

Warto pamiętać, że bolesne guzki w podskórnej tkance tłuszczowej pod zaczerwienioną skórą mogą mieć wiele przyczyn i nie zawsze jest to rumień guzowaty. Dlatego zawsze należy wszelkie zmiany skórne konsultować z lekarzem.