Twardziel nosa

Twardziel nosa – choroba historyczna

Do zakażenia dochodziło najczęściej drogą kropelkową. Gram-ujemna bakteria w kształcie drążka została wyizolowana przez Antona von Frischa w 1882 roku. Choroba częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn, dotyczy grupy wiekowej między 10. a 30. rokiem życia. Twardziel nosa występowała endemicznie w rejonach Środkowej i Północnej Ameryki, w Północnej Ameryce i Południowej Azji. Jeszcze w połowie XIX wieku twardziel była uważana za nowotwór jamy nosowej, powodujący charakterystyczne, bulwiaste i kalafiorowate zmiany. Nawet w monografiach polskich badaczy pojawia się twardziel definiowana jako rak nosa. Z powodu endemicznego występowania na obszarze Węgier, Rumunii i Rosji nazywano tę dolegliwość trądem Słowian. Przed II Wojną Światową przypadki choroby odnotowywano na ziemiach Polski, a polscy badacze mieli ogromny wpływ na ustalenie etiologii twardzieli.

Twardziel nosa – przebieg choroby

W wyniku wniknięcia bakterii do jamy nosowej po okresie inkubacji tworzą się chrząstkowe, twarde nacieki zapalne, w formie rozlanej, wędrującej lub ograniczonej. Deformacji ulegają ujścia otworów jamy nosowej. Błony śluzowe ulegają zniszczeniu przez polisacharydową otoczkę bakterii. Nacieki składają się z granulocytów, limfocytów i komórek plazmatycznych. Twardziel nosa to choroba, która przebiega w 3 etapach. Pierwszy okres obejmuje czas tzw. nieżytu zanikowego. Wśród objawów należy wymienić krwawienie z nosa, utratę węchu i odczuwalny ból w jamie nosowej. Ten ostatni jest wynikiem nacisku rozmnażających się bakterii na tkanki podskórne. W rynoskopijnym okresie choroby z nosa wydziela się charakterystyczny śluz, któremu towarzyszy niedrożność nosa. Bakterie mogą rozprzestrzenić się w głąb organizmu, atakując układ oddechowy i powodując duszności i bezdech. Następnie mamy do czynienia z drugim etapem choroby. Tworzą się różowawe guzki łączące się w większe nacieki, które początkowo blokują, a później deformują skrzydełka nosa. Guzy wykazują tendencję do przemieszczania się na policzki i w stronę górnej wargi. W ostatnim okresie dochodzi do bliznowacenia tkanki. Zrosty mogą doprowadzić do zarośnięcia trąbki słuchowej i nozdrzy tylnych. W zaawansowanych postaciach choroby zrasta się także podniebienie miękkie ze ścianą tylną gardła, a języczek wywija się w przód lub w tył.

Twardziel nosa – diagnostyka i leczenie

Rozpoznanie choroby odbywa się poprzez badanie obrazowe histopatologiczne. Pod mikroskopem przeprowadza się analizę fragmentów nacieków. Wykrycie komórek Mikulicza lub ciałek Russela potwierdza proces chorobowy. Dla uzyskanie pełnej diagnozy zleca się także serologię i barwienie immunohistochemiczne. Odczyny pozwalają odnaleźć antygeny twardzieli nosa. Chorobę dawniej uznawano za nieuleczalną. Twardziel nosa rozwijała się wiele lat, zanim doszło do bliznowacenia i ziarninowania zdeformowanych tkanek. Nieleczona twardziel grozi powikłaniami, w tym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. Wraz z rozwojem medycyny do leczenia włączono tetracyklinę i streptomycynę. Środki te prowadziły do zanikania zmian ziarninowych. W XX wieku liczba przypadków zdiagnozowania twardzieli nosa wyraźnie zmalała. Obecnie leczenie polega na stosowaniu antybiotykoterapii aż do momentu całkowitego ustąpienia zmian, czyli zniknięcia bakterii Klebsiella rhinoscleromatis z jamy nosowej i okolic. Czasami rozwinięte zmiany ulegające bliznowaceniu wymagają interwencji chirurgicznej.