Zespół stresu pourazowego (PTSD)

Czym jest zespół stresu pourazowego?

Zespól stresu pourazowego (ang. post-traumatic stress disorder) jest zaburzeniem psychicznym mogącym wystąpić po wydarzeniu skrajnie stresującym. Przykładowymi wydarzeniami mogącymi wywoływać PTSD są katastrofy, wypadki komunikacyjne, wojna, tortury, gwałt, doświadczenie molestowania czy uprowadzenia.

Na wystąpienie PTSD bardziej narażone są osoby wykazujące cechy zaburzeń osobowości, np. typu borderline oraz takie, które doświadczyły traumy w dzieciństwie. Prawdopodobieństwo wystąpienia zespołu stresu pourazowego po wydarzeniu traumatycznym zwiększają genetyczna podatność na zaburzenia psychiczne, brak wsparcia ze strony bliskich oraz dorastanie w rodzinie dysfunkcyjnej.

Szacuje się, że zespół stresu pourazowego dotyka ok. 3 do 6% populacji, czyli mniej więcej 10 do 20% osób, które przeżyły traumę.

Objawy zespołu stresu pourazowego

Typowym objawem zespołu stresu pourazowego są reminescencje, czyli epizody powtarzającego się przeżywania urazu w natrętnych wspomnieniach lub snach. Osoby z PTSD są odrętwiałe, mogą mieć poczucie odizolowania od innych ludzi. Częsta jest anhedonia, czyli utrata zdolności do odczuwania jakiejkolwiek przyjemności czy radości. Osobom cierpiącym na PTSD mogą towarzyszyć nagłe epizody strachu, paniki lub agresji wywoływane przez bodźce prowadzące do reminescencji. Wraz z tymi objawami często występują bezsenność, lęk i depresja oraz myśli samobójcze. Objawy występują zazwyczaj po ukresie utajenia, trwającym najczęściej kilka miesięcy od traumatycznego zdarzenia.

U dzieci objawy mogą znacznie różnić się od tych występujących u dorosłych. Dzieci cierpiące na PTSD często wykazują strach przed oddzieleniem od rodzica, tracą nabyte wcześniej umiejętności, mają problemy ze snem, wykazują nowe fobie i lęki. Dzieci odgrywają traumę poprzez kompulsywną zabawę lub rysunki z nią związane, są drażliwe lub agresywne, mogą odczuwać bóle pozornie nie mające żadnych przyczyn.

Rozpoznanie PTSD

Według klasyfikacji ICD-10 na zespół stresu pourazowego cierpi osoba, u której w ciągu 6 miesięcy od traumatycznego wydarzenia wystąpiły następujące objawy:

1. uporczywe przypominanie sobie lub odżywanie” stresora w postaci zakłócających „przebłysków” (ang. flashbacks), żywych wspomnień lub powracających snów, albo w postaci gorszego samopoczucia w sytuacji zetknięcia się z okolicznościami przypominającymi stresor lub związanymi z nim;

2. unikanie okoliczności przypominających stresor lub związanych z nim, co nie występowało przed zetknięciem się z działaniem stresora;

oraz wystąpi jakikolwiek z poniższych:

• częściowa lub całkowita niezdolność do odtworzenia pewnych ważnych okoliczności zetknięcia się ze stresorem,

• uporczywie utrzymujące się objawy zwiększonej psychologicznej wrażliwości i stanu wzbudzenia (nie występujące przed ekspozycją na stresor) w postaci którychkolwiek dwóch z poniższych:

  • trudności z zasypianiem i podtrzymaniem snu,

  • drażliwość lub wybuchy gniewu,

  • trudność koncentracji,

  • nadmierna czujność,

  • wzmożona reakcja zaskoczenia.

Leczenie zespołu stresu pourazowego

Osoby cierpiące na PTSD wymagają pomocy psychiatrycznej i psychologicznej. Leczenie jest zależne od współwystępujących zaburzeń – depresji, stanów lękowych, bezsenności czy myśli samobójczych. Zazwyczaj potrzebne jest połącznenie farmakoterapii z psychoterapią, np. terapią poznawczo-behawioralną. Lekami wykorzystywanymi w leczeniu zespołu stresu pourazowego są m.in. selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), dzięki którym u pacjentów zmniejsza się nasilenie skłonności samobójczych i zachowań agresywnych oraz zmniejsza się ich impulsywność. Do często stosowanych SSRI należą: paroksetyna, sertralina, fluwoksamina, citalopram. W przypadku chronicznego PTSD stosowane są leki przeciwdrgawkowe, np. karbamazepina obniżająca nadmierne pobudzenie oraz ograniczająca zachowania agresywne. Przy występowaniu objawów dysocjacyjnych stosowane są neuroleptyki atypowe, np. risperidon, olanzapina lub kwetiapina.

Podczas psychoterapii pacjenta często zapoznaje się z technikami relaksacyjnymi pozwalającymi na redukcję przeżywanego lęku. Pacjenci uczeni są technik kierowania przeżywanym lękiem a także racjonalizacji zdarzenia. Przebieg psychoterapii zależy od nurtu, który wybrał pacjent a także od jego konkretnych potrzeb.

Najważniejsze jest wczesne rozpoczęcie leczenia, ponieważ objawy zespołu mogą pogarszać się z czasem, w skrajnych przypadkach prowadząc do trwałej zmiany osobowości.