Jak badać trzustkę? Wskazania, rodzaje badań, co oznaczają wyniki

Kiedy badać trzustkę?

Trzustka to niezwykle ważny narząd, który w ciągu dnia pracuje niemal bez przerwy, produkując enzymy niezbędne do strawienia przyjmowanego pożywienia oraz hormony, które pomagają utrzymać stężenie cukru we krwi na właściwym poziomie. Do jej uszkodzenia może dojść na skutek palenia papierosów, alkoholizmu, diety bogatej w cukier, tłuszcz i produkty przetworzone oraz przebytych urazów i operacji, dlatego osoby, u których występują tego rodzaju czynniki, powinny badać trzustkę regularnie. Ponadto wskazaniem do badania są objawy charakterystyczne dla chorób trzustki, takie jak opasający ból w nadbrzuszu, promieniujący do lędźwi, gorączka, nudności oraz wymioty.

Jak badać trzustkę? Rodzaje badań, normy, znaczenie wyników

Badanie poziomu amylazy

Amylaza jest enzymem, który odpowiada za rozkład cukrów złożonych na cukry proste. Badanie jej poziomu najczęściej polega na pobraniu krwi z żyły łokciowej (pacjent musi być na czczo), jednak ilość amylazy można oznaczać także w moczu. Norma tego enzymu we krwi u dorosłych wynosi 25-125 U/l, a u osób starszych - 20-160 U/l.Obniżony poziom amylazy występuje w przypadku nieodwracalnego zniszczenia wątroby (np. na skutek marskości wątroby) lub martwicy trzustki.Podwyższenie stężenia amylazy do 115-575 U/l może oznaczać świnkę lub kamicę ślinianek, choroby wątroby, zapalenie nerek oraz choroby nowotworowe (jelita, wątroby, prostaty lub tarczycy) oraz ciążę pozamaciczną. Ponadto stan taki występuje często u osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków oraz pacjentów onkologicznych w trakcie chemioterapii.Stężenie amylazy w granicach 575-1150 U/l może oznaczać zapalenie otrzewnej, perforację żołądka, ostre zapalenie nerek oraz niedrożność jelit. Jeżeli zaś wynik przekracza 1150 U/l, najprawdopodobniej mamy do czynienia z ostrym zapaleniem trzustki.

Badanie poziomu lipazy

Lipaza to enzym, który odpowiada za trawienie tłuszczów, czyli rozkład trójglicerydów pokarmowych do kwasów tłuszczowych i glicerolu. Jedyną metodą pomiaru jej poziomu jest badanie krwi żylnej pacjenta wykonane na czczo. Prawidłowe stężenie lipazy we krwi wynosi 150 U/l. Wartość mniejsza może wiązać się z rozwojem cukrzycy, nadciśnieniem tętniczym i zbyt wysokim poziomem cholesterolu.Wartość wyższa niż 150 U/l zaś najczęściej oznacza ostre zapalenie trzustki, nowotwór trzustki lub guz trzustki, choć niekiedy towarzyszy również zapaleniu otrzewnej, chorobie Leśniowskiego-Crohna i stosowaniu niektórych leków (kodeina, opioidy, hesparyna).

Badanie poziomu glukozy

Glukoza jest cukrem, który stanowi podstawowy pokarm dla wszystkich komórek ciała. Jej zbyt wysoki lub zbyt niski poziom zaburza funkcjonowanie organizmu, dlatego tak ważne jest, aby był właściwie regulowany przez hormony (glukagon oraz insulinę). Badanie stężenia glukozy polega na pobraniu krwi żylnej – zawsze należy wykonywać je na czczo. Norma wynosi 70 do 99 mg/dl.Wynik większy niż 100 mg/dl może wiązać się nie tylko z cukrzycą czy insulinoodpornością, ale także z zapaleniem trzustki oraz nowotworem tego narządu. Z kolei zbyt niski poziom glukozy we krwi świadczy najczęściej o niedoczynności tarczycy, uszkodzeniu wątroby, stosowaniu zbyt restrykcyjnej diety bądź nadmiernej aktywności fizycznej.

Badanie USG

W przypadku podejrzenia chorób trzustki warto wykonać USG tego narządu. Jest ono badaniem nieinwazyjnym i pozwala ocenić, czy w trzustce występują stany zapalne, zwapnienia bądź inne niepokojące zmiany. Dzięki USG lekarz może również sprawdzić, czy w pęcherzyku żółciowym nie znajdują się kamienie, mogące przyczyniać się do powstania zapalenia.

Badania genetyczne

Każda osoba, u której w bliskiej rodzinie wystąpiły choroby trzustki, powinna poddać się badaniom genetycznym na mutacje predysponujące do nowotworu trzustki. Jest to szczególnie ważne, ponieważ rak tego narządu często przebiega bezobjawowo lub daje mało charakterystyczne objawy, w związku z czym może rozwinąć się do stadium zagrażającego życiu bez naszej wiedzy.Badanie polega na analizie materiału DNA pobranego z krwi lub komórek nabłonkowych wymazu z jamy ustnej, w którym poszukuje się zmian genów kodujących białka biorące udział w regulacji cyklu komórkowego oraz procesach naprawy DNA.

Najczęściej występujące choroby trzustki

Ostre zapalenie trzustki

Ostre zapalenie trzustki rozwija się na skutek mutacji genetycznych, nadużywania alkoholu, kamicy żółciowej, hiperlipidemii, urazów jamy brzusznej, stosowania niektórych leków oraz bulimii. Choroba charakteryzuje się ostrym procesem zapalnym, w wyniku którego dochodzi do samotrawienia narządu przez wytwarzane przez niego enzymy i uszkodzenia ścian naczyń krwionośnych oraz ścian przewodu pokarmowego. Może to prowadzić do całkowitego zniszczenia narządu, a także perforacji przewodu pokarmowego.Obecnie nie istnieje skuteczna metoda leczenia, dlatego w walce z ostrym zapaleniem trzustki stosuje się wyłącznie terapię wspomagającą, intensywne nawadnianie oraz żywienie pozajelitowe, aby nie dopuścić do nadmiernego osłabienia organizmu.

Przewlekłe zapalenie trzustki

Przewlekłe zapalenie trzustki powstaje na skutek nadużywania alkoholu oraz u osób, które są szczególnie wrażliwe na jego toksyczne działanie. Zdarza się także, że jego przyczyną są obciążenia genetyczne. Choroba charakteryzuje się tym samym mechanizmem i tymi samymi skutkami co ostre zapalenie trzustki, jednak przebiega znacznie wolniej.Do jej objawów należą biegunki, wymioty oraz częste bóle brzucha. Stosuje się leczenie objawowe, łagodzące ból, uzupełniające niedobór enzymów trzustkowych i regulujące metabolizm glukozy.

Rak trzustki

Do głównych przyczyn występowania raka trzustki należy przewlekłe zapalenie trzustki, cukrzyca, palenie papierosów oraz alkoholizm. Może on także być skutkiem nieleczonych wrzodów żołądka bądź diety bogatej w tłuszcz, cukier i przetworzone produkty. Podobnie jak pozostałe choroby trzustki, zazwyczaj przebiega bezobjawowo bądź daje mało charakterystyczne symptomy, takie jak ból brzucha, nudności, wymioty, biegunki, zaparcia oraz wzdęcia.Leczenie opiera się na chirurgii oraz chemioterapii i jest uzależnione od stopnia rozwoju nowotworu.