Jak pomóc dziecku, które straciło bliską osobę, przeżyć święta? Psycholożka wyjaśnia
Święta zbliżają się wielkimi krokami. Nie dla wszystkich będą jednak tak samo magiczne. Dla dzieci, które straciły najbliższych, będą bardzo trudnym czasem. Jak pomóc dziecku, które straciło bliska osobę, przeżyć święta i gdzie szukać pomocy, gdy jako dorośli nie dajemy sobie z tym rady?
Straty bliskiej osoby nie da się uniknąć. Jako dorośli doskonale wiemy, jak trudne jest to przeżycie. Co jednak, gdy ze śmiercią i pustką po ukochanej osobie musi zmierzyć się dziecko? Jak wesprzeć dziecko w żałobie? W rozmowie z portalem Pacjenci.pl dobrą radą posłuży Joanna Sass-Gust, psycholożka i psychoterapeutka dzieci w Fundacji Słonie na Balkonie.
Śmierć bliskiej osoby a Boże Narodzenie
Izabela Nestioruk-Narojek, Pacjenci.pl: Jak powiedzieć dziecku o śmierci najbliższej osoby? Co zrobić, by się nie bało?
Joanna Sass-Gust, psycholożka i psychoterapeutka dzieci w Fundacji Słonie na Balkonie: To jest trudne pytanie, bo czy możemy sprawić, żeby dziecko się nie bało w sytuacji, w której ktoś bliski odchodzi? To, co możemy zrobić to zaopiekować się dzieckiem tak, żeby nie było samo z wszystkimi emocjami, których doświadcza. I to też jest trudne, zwłaszcza wtedy, kiedy sami przeżywamy skrajne emocje towarzyszące śmierci kogoś dla nas ważnego.
W naszej najnowszej kampanii mówimy o tym, że te rozmowy są trudne, ale też mówimy o tym, że w sytuacjach kryzysowym zawsze można poprosić o pomoc. W fundacji pracujemy z dziećmi i ich opiekunami w żałobie. Czasem dzieci trafiają do nas wcześniej w kontekście zmian jakie niesie ze sobą długoterminowa choroba w rodzinie. Każda rozmowa w gabinecie jest inna, bo historia rodziny, dziecka za każdym razem jest inna. To, co bierzemy pod uwagę przy rozmowie, to wiek dziecka. Ale opiekunom doradzamy, żeby zawsze, nawet w sytuacji tak trudnej jak śmierć, mówić prostym językiem. Zdanie "Mama umarła" jest innym zdaniem niż "Mama poleciała" - to zdanie wypowiadane przez tatę Zosi z naszego spotu. I widzimy, że Zosia czeka, aż mama spadnie, nie rozumie, że mama nie wróci. Starajmy się z dziećmi o stracie rozmawiać tak, żeby dziecko miało szansę zadania pytań.
W naszej pracy kluczowe dla przekazywania tak trudnych informacji jest wsparcie osoby najbliższej dziecku, bo to rodzic, który pozostał, najlepiej zna swoje dziecko, ma jego zaufanie i doświadczenie w byciu z nim w najtrudniejszych chwilach. My pomagamy znaleźć te najprostsze, zrozumiałe, dostosowane do wieku dziecka słowa. W pełnym zrozumieniu dla straty staramy się podpowiedzieć praktyczne wskazówki. Staramy się też pomóc zrozumieć, że reakcja dziecka na śmierć może być różna, to może być zamknięcie się w sobie dziecka, niechęć do rozmów, poczucie winy czy agresja. Tymi emocjami dzieci opiekujemy się w słoniowych gabinetach.
Czego absolutnie nie robić przy oparzeniach u dzieci? Jeśli zapamiętasz, unikniesz nadmiernego bólu Mamoza, czyli syndrom cienia. Naturalny etap rozwoju dziecka czy problem, który trzeba rozwiązać?Jak pomóc dziecku, które straciło bliską osobę, przeżyć święta?
Jak pomóc dziecku, które straciło bliska osobę, przeżyć święta? Co jest dla niego w tym czasie dobre, a co niekoniecznie?
Dobre są dobre wspomnienia. Rozmowa o bliskich dla nas ważnych. To, że ktoś umarł, nie powinno oznaczać, że znika z naszych wspomnień. Nasi pacjenci czasem robią plany tego, jak spędzą święta i w tych planach jest miejsce dla wspomnień o bliskiej osobie. To może być odwiedzenie grobu, zapalenie znicza i zostawienie tam czegoś wyjątkowego. Czasem jest to pomalowany kamyczek, czasem kwiaty, list wypełniony tym, co przeżywają. To może być spacer w miejsca, które kojarzą nam się z osobą, którą wspominamy, to może też być spacer wirtualny ze zdjęć i filmików ze wspólnego czasu. Są pacjenci, którzy tworzą playlistę z ulubionych piosenek, kolęd na wigilię.
Chyba najważniejsze jest to, żeby było w okresie świąt miejsce i gotowość na rozmowę, emocje, łzy, bliskość w rodzinie. Święta są najtrudniejsze dla dzieci, które przeżywają żałobę samotnie, wtedy kiedy nie mają rodziny. Wtedy jesteśmy bardzo potrzebni.
Jakie zachowania powinny być dla nas sygnałem, że należy szukać pomocy u specjalisty?
Jeśli dorośli opiekunowie czują, że nie mają siły i nie wiedzą co zrobić zawsze mogą sięgnąć po pomoc. Od poniedziałku do piątku od 15:00 do 19:00 dyżuruje nasz telefon 800 800 602. Opiekunowie mogą zadzwonić i dopytać, czy powinni zgłosić się z dzieckiem po pomoc specjalisty. Przy telefonie dyżurują psycholożki, które mają czas na wysłuchanie i spokojną rozmowę o sytuacji dziecka.
Warto zwrócić szczególną uwagę, jeśli dziecko zmienia się, traci zainteresowanie do swoich pasji, wycofuje się z relacji rówieśniczych, rodzinnych, bywa rozdrażnione, szybko wybucha agresją, ma problemy ze snem, a nasze oddziaływania jako opiekuna nie przynoszą zmiany. Jeśli sytuacja trwa dłużej niż dwa tygodnie, wtedy warto już zareagować i sięgnąć po pomoc. W pierwszej kolejności po poradę psychologa, w kolejnym kroku psychoterapeuty i dopiero wtedy, jeśli to konieczne i wskażą taką potrzebę wcześniejsi specjaliści - lekarza psychiatry. Dzieci przeżywające żałobę potrzebują opieki. Dużo zależy od tego z czym do nas przychodzą, jaka jest ich obecna sytuacja i w jakich okolicznościach straciły bliskich i jak wyglądało ich życie wcześniej. Każda historia jest inna i wyjątkowa i taki też plan pomocy staramy się realizować.
Webinar o stracie
Joanna Sass-Gust zachęca również opiekunów i rodziców do uczestnictwa w bezpłatnym webinarze, na który można się zapisać przez stronę https://slonienabalkonie.pl/rozmowyostracie . Odbędzie się 23 stycznia 2025 r. (czwartek) o godz. 20:00.
Mamy nadzieję, że to dobra pora dla rodziców i pedagogów. Będziemy mówić o tym, jak być wsparciem dla małego dziecka, jak dla nastolatka w żałobie, też jak wspierać jego rodzinę. Będziemy mówić o tym, jak w sposób bezpieczny utrzymać związek z osobą, która zmarła, jak włączyć się w proces żałoby. Będziemy mówić o tym, jak pomóc dzieciom i ich opiekunom przeżyć żałobę z uwzględnieniem tego, że każda rodzina jest wyjątkowa. Te wszystkie aspekty są ważne i ważne jest to, żebyśmy byli blisko osób, które są nam bliskie w tym trudnym momencie. Środowisko dziecka może i wielokrotnie jest wielkim wsparciem, to ogromny potencjał w kryzysowych sytuacjach – zachęca psycholożka.
