Profilaktyka poekspozycyjna HIV (PEP) - na czym polega i w jakich sytuacjach jest stosowana?
Poekspozycyjna profilaktyka zakażenia HIV (Post-exposure Prophylaxis – PEP) polega na zastosowaniu leków antyretrowirusowych w sytuacji, kiedy doszło do kontaktu z materiałem potencjalnie zakaźnym. Jej celem jest niedopuszczenie do zakażenia HIV. Zastosowane leki hamują rozwój wirusa tuż po wniknięciu i uniemożliwiają jego namnażanie. Artykuł powstał na podstawie rozmowy ze specjalistą chorób zakaźnych dr n. med. Karoliną Pyziak-Kowalską.
W jakich sytuacjach stosuje się PEP?
Należy podkreślić, że profilaktyka poekspozycyjna przeznaczona jest do stosowania w wyjątkowych sytuacjach i nie stanowi zamiennika innych metod zapobiegania zakażeniu HIV, takich jak m.in. stosowanie prezerwatyw czy używanie własnego sprzętu do iniekcji.
Sytuacje, w których stosuje się PEP:
- kontakt seksualny bez prezerwatywy
- pęknięcie prezerwatywy
- przypadkowe zakłucie igłą lub innym ostrym narzędziem
- kontakt z krwią, nasieniem, śluzem pochwowym, preejakulatem
Jaki jest koszt profilaktyki poekspozycyjnej HIV?
„ Z punktu formalnego izby przyjęć, dzielimy takie kontakty na tzw. zawodowe i pozazawodowe. W sytuacji ekspozycji związanej z wydarzeniem w miejscu pracy, koszty ponosi pracodawca.” - powiedziała dr n. med. Karolina Pyziak-Kowalska
Grypy zawodowe, które są narażone na kontakt z materiałem zakaźnym to między innymi: lekarze, położne, pielęgniarki, diagności laboratoryjni, personel sprzątający, policjanci, strażacy, straż miejska.
Jeśli mamy do czynienia z ekspozycją niezawodową, typu kontakt seksualny bez zabezpieczenia czy pęknięcie prezerwatywy, profilaktyka jest płatna. „ Pacjent otrzyma od lekarza receptę na leki, które będzie musiał wykupić w aptece bez refundacji. Terapia lekami trwa 28 dni od momentu ekspozycji, a jej koszt to ok.1000-1200 złotych. Do tego dochodzą jeszcze koszty wizyt w przychodni i badań kontrolnych.” - powiedziała dr n. med. Karolina Pyziak-Kowalska
W szczególnych okolicznościach, np. jeśli doszło do gwałtu, cała procedura zostaje wdrożona na koszt państwa.
Jaka jest skuteczność profilaktyki poekspozycyjnej HIV?
O skuteczności profilaktyki poekspozycyjnej w głównej mierze decyduje czas. Leki powinniśmy przyjąć jak najszybciej od momentu ekspozycji, aby wirus nie zdążył wniknąć do komórek. „ Jeżeli wdrożymy tę profilaktykę do 48 godzin (maksymalnie do 72 godzin) od momentu ekspozycji, jej skuteczność jest bliska 100%. Po upływie tego czasu staje się bezcelowa, gdyż prawdopodobnie wirus zdążył już wniknąć do komórek.” - powiedziała dr n. med. Karolina Pyziak-Kowalska
Profilaktyka poekspozycyjna może być przepisana jedynie przez lekarza specjalistę. Jeśli doszło do ekspozycji, możemy zgłosić się na izbę przyjęć, gdzie powinniśmy otrzymać pomoc.
Całodobowe telefony do szpitali i klinik, w których możemy uzyskać pomoc w nagłej sytuacji po ekspozycji na HIV: Co robić – Krajowe Centrum ds AIDS
Czy PEP ma skutki uboczne?
PEP jest bezpieczny, jednak mogą pojawić się skutki uboczne, takie jak np. nudności, złe samopoczucie czy biegunka. Leki stosowane w PEP zazwyczaj są dobrze tolerowane przez pacjentów, a działania niepożądane występują rzadko.
