AIDS - wywiad z ekspertem. Czym różni się AIDS od HIV? Czy AIDS jest uleczalny? Jakie są rokowania dla pacjenta?

Jak szybko rozwija się AIDS? Po jakim czasie występują objawy?

HIV po wniknięciu do organizmu, poza okresem ostrej choroby retrowirusowej i towarzyszącemu powiększeniu węzłów chłonnych może przez długi czas nie dawać objawów. Może być tak, że przez 8-10 lat nic się nie dzieje i dopiero potem zaczynają pojawiać się pewne symptomy chorobowe (typowe do AIDS). Jest to już groźny moment oznaczający fazę zaawansowanej choroby.

Jakie są objawy AIDS?

Przede wszystkim są to: nawracające zapalenia płuc (przynajmniej 2 razy w roku). Mogą również wystąpić pewne charakterystyczne choroby nowotworowe, takie jak: chłoniaki nieziarnicze, pierwotny chłoniak mózgu, rak szyjki macicy, czy mięsak Kaposiego. Do innych objawów AIDS należą także zakażenia grzybicze płuc czy przewodu pokarmowego (np. grzybica przełyku) oraz wszelkiego typu zakażenia Mycobacterium (prątkami gruźlicy). Mogą także pojawić się zmiany związane ze wzrokiem, np. wirusowe zapalenie siatkówki i naczyniówki w przebiegu zakażenia wirusem CMV (cytomegalii).

Jak wyglądają objawy skórne AIDS?

Są pewne objawy chorób, które mogą być łączone z rozwijającym się zakażeniem HIV. Mogą to być zmiany łuszczycowe, zmiany o charakterze atopowym i różnego rodzaju wysypki. Nie są one jednak bardzo charakterystyczne i nie można jednoznacznie stwierdzić, że jest to zakażenie HIV. Natomiast nawracające zmiany opryszczki oraz różnego typu niegojące się owrzodzenia mogą być wskazaniem do wykonania badania w kierunku zakażenia HIV. W stadium zaawansowanym mogą pojawiać się nawracające infekcje grzybicze różnego typu, a także zmiany skórne w przebiegu mięsaka Kaposiego. Są to charakterystyczne zmiany brunatno – czerwone, pojawiające się na ciele lub na śluzówkach jamy ustnej, przełyku.

Jakie są przyczyny AIDS? Profilaktyka AIDS – co robić ?

Najważniejsze jest to, aby nie dopuścić do samego zakażenia wirusem HIV. Pamiętajmy o stosowaniu prezerwatyw w kontaktach seksualnych. Jeżeli cokolwiek się wydarzy (niezabezpieczony kontakt seksualny, podanie jakiejś substancji psychoaktywnej zanieczyszczoną igłą), warto jak najszybciej zgłosić się do punktu anonimowego testowania, izby przyjęć, czy też do poradni profilaktyczno leczniczej, aby wykonać badania i w ciągu 48 godzin (maksymalnie 72 godzin) podjąć działania profilaktyczne. Stosuje się wtedy leczenie przeciwwirusowe, które ma na celu ograniczyć możliwość rozwoju zakażenia. Jest to bardzo skuteczna profilaktyka, która może zapobiec rozwojowi samej infekcji.

Jak przebiega proces leczenia AIDS ?

Stosujemy leki antyretrowirusowe, składające się z różnych substancji. Dobieramy terapię, która bazuje na połączeniach np. 3 leków z różnych grup, w różnych kombinacjach. Leki te wspólnie hamują rozwój zakażenia, umożliwiają zatrzymanie namnażania się wirusa, i pozwalają odtworzyć układ odpornościowy. Komórki CD4 odbudowują się i zmniejsza się liczba kopii wirusa w organizmie. Pacjent zaczyna podnosić swój potencjał immunologiczny i przestaje mieć towarzyszące objawy chorobowe.

Jakie są rokowania dla pacjenta? Ile się żyje z AIDS?

Po włączeniu leczenia można żyć tak długo, jak każdy pacjent z chorobą przewlekłą (taką jak nadciśnienie czy cukrzyca). Biorąc leki do końca życia można funkcjonować normalnie. Leki nie powodują całkowitej eliminacji wirusa, zaprzestanie leczenia prowadzi do upośledzenia działania układu odpornościowego, spadku limfocytów CD4 i pojawieniu się charakterystycznych objawów chorobowych.

Jakie są konsekwencje nieleczenia choroby AIDS?

Jeśli pacjent z AIDS nie podda się terapii, rozwinie szereg niepokojących objawów i zaawansowanych chorób i wtedy może dojść do śmierci w przebiegu tych chorób. Trwa to średnio około 3 lat.

Czy AIDS jest uleczalny?

AIDS jest chorobą, którą możemy kontrolować przyjmując regularnie leki. Po zaniechaniu terapii, choroba nawraca pod postacią pogorszenia się stanu układu odpornościowego. W chwili obecnej pacjent musi brać leki przewlekle do końca życia.

Czy istnieje szczepionka na AIDS?

Nie została jeszcze opracowana szczepionka, którą możemy podać pacjentowi, żeby zapobiec rozwojowi zakażenia. Trwają jednak prace służące do opracowania takich preparatów są one obecnie na różnych etapach badań klinicznych.

Jak można zdiagnozować AIDS? Jakie jest badanie na AIDS?

Stosujemy badania przesiewowe testy czwartej generacji, gdzie bada się antygen i przeciwciało w krwi. Antygen jest wykrywalny już po 12 dniach od momentu zakażenia.

Wynik dodatni testu przesiewowego powinien zostać uwiarygodniony poprzez wykonanie kolejnego testu weryfikacyjnego czyli testu Western Blot. W aptece są dostępne szybkie testy do użytku domowego. Ich wyniki są jednak obarczone pewnym błędem, więc trzeba je powtarzać i zweryfikować poprzez testy klasyczne.

Czym są choroby wskaźnikowe AIDS?

Istnieją pewne objawy chorobowe, które sugerują, że należy skierować pacjenta na badania w kierunku HIV. Jeśli pacjent trafi do onkologa z typami nowotworów, o których wcześniej wspomniałam (rak szyjki macicy, mięsak Kaposiego, chłoniaki nieziarnicze, pierwotny chłoniak mózgu), jeżeli zgłosi się do internisty z biegunką lub gorączką trwającą ponad miesiąc, lekarz powinien pomyśleć o tym, że przyczyną objawów może być nierozpoznane zakażenie wirusem HIV. Zakażenie HIV, które nie zostanie odpowiednio wcześnie wykryte i leczone, może przeistoczyć się w zaawansowany zespół objawów chorobowych, czyli AIDS. Szybkość działania jest więc bardzo istotna.

Pierwsze objawy w postaci ostrej infekcji retrowirusowej to jest ten moment, kiedy trzeba zrobić badanie w kierunku HIV i rozpocząć jak najszybciej leczenie. Mamy fantastycznych lekarzy w poradniach profilaktyczno-leczniczych, którzy mają ogromne doświadczenie prowadzenia pacjentów z różnymi chorobami na różnym etapie, póżno wykrytego zakażenia HIV czyli z pełnoobjawowym AIDS. W szpitalu zakaźnym jesteśmy pierwszą instancją, która wpada na pomysł zrobienia badania w kierunku zakażenia HIV. Uczymy naszych studentów i lekarzy, kiedy należy przysyłać do nas pacjenta. Przykładowo pacjentowi wykryto grzybicę przewodu pokarmowego podczas gastroskopii, więc zlecono mu badanie w kierunku HIV. Otrzymaliśmy potem telefon, że mamy pacjenta z nowo wykrytym zakażeniem. W takiej sytuacji przyjmujemy do nas pacjenta, rozpoczynamy całą diagnostykę i procedurę włączenia terapii antyretrowirusowej. Leczenie w Polsce jest darmowe. Płatna jest jedynie profilaktyka poekspozycyjna, którą należy zastosować w ciągu 48 godzin od momentu ekspozycji.

Pewne objawy chorobowe dla nas, specjalistów chorób zakaźnych są charakterystyczne. Nie dla wszystkich takie są. Stąd właśnie nowe rekomendacje Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS, które pogrupowały objawy charakterystyczne dla lekarzy specjalistów z różnych dziedzin. Jeżeli stomatolog widzi pewne objawy charakterystyczne u pacjenta w jamie ustnej to ma za zadanie edukować pacjenta jak również zalecić mu badania w kierunku zakażenia HIV. Jeżeli ginekolog widzi konkretne choroby np. zakażenie HPV czy kiłę, powinien zasugerować wykonanie również badania na obecność HIV. Jeżeli neurolog widzi określone zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym, powinien w pierwszej kolejności zasugerować pacjentowi badanie w kierunku HIV. Często koledzy z różnych specjalności traktują to jako wyjątkowe przypadki, a dla nas jest to codziennością. Wszyscy pacjenci zdiagnozowani w różnych oddziałach trafiają później do szpitala zakaźnego i stają się naszymi pacjentami na lata.

Kiedy obchodzimy Światowy Dzień AIDS i co warto wtedy zrobić?

Światowy Dzień AIDS obchodzimy pierwszego grudnia. Jest to data międzynarodowych akcji profilaktycznych. W tym dniu propagowane są zachowania prozdrowotne.

Każdy może przyjść do różnych punktów i wykonać darmowe badanie w kierunku zakażenia HIV. Powinni zbadać się wszyscy, którzy w przeszłości podjęli ryzykowne kontakty seksualne bez zabezpieczenia, czy też próbowali narkotyków przy pomocy sprzętu nieznanego pochodzenia. Warto znać swój status serologiczny, aby móc podjąć leczenie i ustrzec się przed rozwinięciem zespołu nabytego niedoboru odporności.

Pamiętajmy, że HIV może rozwijać się w organizmie bezobjawowo nawet osiem czy 10 lat. Mieliśmy takie przypadki, kiedy dopiero po 15 latach ktoś dowiedział o tym, że jest zakażony.

Czy prezerwatywa chroni przed wirusem HIV w 100 procentach?

Prawidłowo założona prezerwatywa praktycznie w 100 procentach chroni przed infekcją (o ile się nie zsunie, czy nie pęknie). Krążą mity, że ma przepuszczalne pory, przez które może przedostać się wirus HIV, ale jest to nieprawda. Pamiętajmy, że prezerwatywa chroni także przed innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Z Joanna Kamińską rozmawiała dr n. med. Karolina Pyziak-Kowalska, specjalista chorób zakaźnych, od lat zawodowo związana z Wojewódzkim Szpitalem Zakaźnym oraz Poradnią Chorób Zakaźnych w Warszawie. Ukończyła Warszawski Uniwersytet Medyczny z tytułem doktora nauk medycznych. Jest autorką wielu publikacji naukowych w czasopismach medycznych i prawniczych. Specjalizuje się w diagnostyce i leczeniu chorób zakaźnych. Zajmuje się szczepieniami oraz profilaktyką poekspozycyjną PEP (HIV, HCV, HBV). W latach 2020 - 2021 pełniła rolę koordynatora szczepień przeciwko Covid-19. Posiada certyfikat Centrum Medycyny Podróży. Jest specjalistą w dziedzinie profilaktyki przedwyjazdowej i leczenia chorób tropikalnych. W latach 2012 - 2018 była Kierownikiem Izby Przyjęć Wojewódzkiego Szpitala Zakaźnego w Warszawie. W latach 2015 - 2021 pełniła rolę Przewodniczącej Zarządu Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych. Od 2018 roku jest Zastępcą Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Lekarzy. Od 2020 wspiera kobiety jako konsultant kobiet ciężarnych w Centrum Medycznym Żelazna w Warszawie oraz w Świętokrzyskim Centrum Matki i Noworodka w Kielcach.