90% mniejsze ryzyko nowotworu po szczepieniu na HPV. Dla kogo bezpłatnie?

Najważniejsze wnioski dotyczące szczepień na HPV

Skuteczność populacyjna: w krajach, które szczepią przed 13. rokiem życia, odnotowano spadek zachorowań na raka szyjki macicy rzędu ~87–90% w pokoleniach objętych programem.

Kiedy szczepić: im wcześniej, tym lepiej. Najwyższą skuteczność uzyskuje się przed rozpoczęciem aktywności seksualnej (zwykle 9–13 lat).

Bezpłatnie w Polsce (2025): dziewczęta i chłopcy po ukończeniu 9. roku życia do ukończenia 14. roku życia. Schemat w programie: 2 dawki w odstępie 6–12 miesięcy. Jeśli pierwszą dawkę podano przed 14. urodzinami, drugą można przyjąć po tej dacie (wciąż w ramach programu).

Dostępne preparaty w programie: Cervarix (2-walentna) i Gardasil 9 (9-walentna).

WHO dopuszcza 1 dawkę jako alternatywę w politykach krajowych, ale polski program publiczny stosuje schemat 2-dawkowy u 9–13-latków.

Co właściwie daje szczepionka na HPV?

HPV powoduje niemal wszystkie przypadki raka szyjki macicy oraz część nowotworów sromu, prącia, odbytu i gardła środkowego. Szczepionka chroni przed najgroźniejszymi typami wirusa i zmniejsza ryzyko zmian przedrakowych (CIN2/3) oraz raka szyjki macicy. W analizach populacyjnych u kobiet zaszczepionych w wieku 12–13 lat ryzyko inwazyjnego raka było kilkukrotnie niższe niż u niezaszczepionych rówieśniczek.

Dla kogo bezpłatnie i jak się zapisać?

• Wiek: 9–13 lat (do dnia ukończenia 14 lat).
• Schemat: 2 dawki, odstęp 6–12 miesięcy.
• Jak zapisać: przez przychodnię POZ, Internetowe Konto Pacjenta lub aplikację mojeIKP. W rejestracji pomaga także infolinia 989.
• Jeśli dziecko kończy 14 lat między dawkami: druga dawka nadal przysługuje bezpłatnie, o ile pierwszą podano przed 14. urodzinami.

Szczepienie w późniejszym wieku nadal ma sens, ale poza programem publicznym zwykle jest odpłatne. Od 15. roku życia standardem bywa 3-dawkowy schemat (zalecenia zależą od preparatu i stanu zdrowia). Osoby z obniżoną odpornością powinny skonsultować indywidualny plan z lekarzem.

Najczęstsze pytania rodziców i odpowiedzi

Czy szczepionka „eliminuje” raka szyjki macicy? Nie daje 100% gwarancji, ale znacząco redukuje ryzyko raka i zmian przedrakowych przy wysokim wyszczepieniu roczników i kontynuacji badań przesiewowych.

Czy chłopcy też powinni się szczepić? Tak. HPV dotyczy obu płci i jest związany z nowotworami m.in. odbytu, prącia oraz orofaryngalnymi. Szczepienie chłopców chroni ich samych i wspiera odporność populacyjną.

Jedna dawka czy dwie? WHO dopuściła 1 dawkę jako opcję w politykach krajowych. Polska w programie powszechnym nadal stosuje 2 dawki u 9–13-latków.

Czy po szczepieniu trzeba robić cytologię/HPV-test? Tak. Szczepienie nie zastępuje badań przesiewowych zgodnie z krajowymi zaleceniami.

 

Źródło: Pacjenci.pl, gov.pl, The Lancet