Elektroniczny System Medycyny Szkolnej – nowoczesny projekt Fundacji Medicover wspierający zdrowie dzieci

Cyfryzacja szkolnych gabinetów lekarskich to nasza przyszłość

Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), najlepszym sposobem na zapewnienie zdrowia dzieci jest wczesne wykrywanie chorób i zaburzeń rozwojowych oraz podejmowanie odpowiednich działań. Dlatego tak ważną rolę w ochronie zdrowia dzieci odgrywają badania w szkolnym gabinecie pielęgniarskim. To tam dzieci mają najczęstszy kontakt z profilaktyką i edukacją zdrowotną. Potwierdzają to statystyki: średnio 80% dzieci bierze tutaj udział w badaniach profilaktycznych, podczas gdy niespełna 64% zgłasza się do lekarzy POZ na badanie bilansowe.

Szkolne gabinety lekarskie odgrywają kluczową rolę w dzisiejszych czasach. Pandemia COVID-19, choroby cywilizacyjne wśród dzieci, takie jak nadwaga, schorzenia układu krążenia, cukrzyca czy wady postawy to problemy wymagające szczególnych działań. Niestety gabinety szkolne są jednym z niewielu miejsc ochrony zdrowia, które nie mają możliwości korzystania z nowoczesnych technologii.

Gabinety, które dzięki wsparciu dyrekcji szkół i samorządów postanowiły zrezygnować z „kartek i długopisów” na rzecz cyfryzacji, dostrzegają wiele zalet płynących z digitalizacji. To poprawa diagnostyki i profilaktyki, skuteczna komunikacja z rodzicami oraz dostęp samorządów do lokalnych danych populacyjnych umożliwiających efektywne wdrażanie programów prozdrowotnych.

– Cyfryzacja medycyny szkolnej w Polsce to nieodzowny, wyczekiwany proces – zauważa Marcin Radziwiłł, Prezes Fundacji Medicover – Cieszą wszelkie postępy na tej drodze – jak ubiegłoroczny pilotaż w zakresie cyfryzacji dokumentacji medycznej prowadzonej przez pielęgniarki szkolne, wdrożony przez Centrum e-Zdrowia – jednostkę realizującą projekty IT kluczowe dla systemu ochrony zdrowia w Polsce. Natomiast z naszej strony chętnie dzielimy się dobrymi praktykami, zebranymi podczas dekady funkcjonowania Elektronicznego Systemu Medycyny Szkolnej: autorskiego rozwiązania Fundacji Medicover.

System ESMS - Elektroniczny System Medycyny Szkolnej

Funkcjonujący od 2012 roku system ESMS stanowi źródło cennych doświadczeń i inspiracji dla całego systemu ochrony zdrowia w Polsce. ESMS powstał w celu usprawnienia badań przesiewowych i profilaktycznych w szkolnych gabinetach pielęgniarskich. Dotychczas skorzystało z niego 45 tys. dzieci z ponad 170 szkół w całej Polsce – w gminach miejskich, miejsko-wiejskich, wiejskich takich jak: Wrocław, Syców (woj. dolnośląskie), Pruszków i powiat pruszkowski, powiat piaseczyński, Milanówek, Warszawa, Lublin, Jastków, Wólka (woj. lubelskie), Grotniki (woj. łódzkie), Pruszcz (woj. kujawsko-pomorskie), Gdynia, Kosakowo, Ostaszewo, Sztutowo (woj. pomorskie), Poznań.

Zastosowanie cyfrowego systemu pomaga w wykrywaniu zaburzeń rozwojowych i chorób cywilizacyjnych oraz wspiera działania profilaktyczne. W ramach ESMS określane są m.in.: wzrost, waga, ciśnienie krwi, ostrość wzroku i wady postawy (ocena ogólna). Dodatkowo można wykonać badania, takie jak: analiza składu ciała, szczegółowe badanie wad postawy z użyciem skoliometru i podoskopu oraz test wydolności krążeniowo -oddechowej.

Pielęgniarka szkolna wprowadza wyniki badania, a system na bieżąco je analizuje i dokonuje interpretacji zgodnie z polskimi normami pediatrycznymi. Następnie pielęgniarka generuje Kartę Zdrowia: przejrzyste podsumowanie, obejmujące zarówno wyniki, jak i obszary ryzyka – wraz z zaleceniami dalszego postępowania.

System został stworzony przez Fundację Medicover, która rozwija go we współpracy ze wszystkimi stronami.

– Fundacja Medicover od lat realizuje programy zdrowotne, edukacyjne, sportowe, których celem jest walka z chorobami cywilizacyjnymi i wspieranie zdrowia najmłodszych – mówi Karolina Kryszkiewicz, Kierownik Projektu ESMS Fundacji Medicover – W tym celu wykorzystujemy nowe technologie, tworzymy programy informatyczne, takie jak ESMS, i dzielimy się dobrymi praktykami. Po 10 latach funkcjonowania systemu jesteśmy w stanie wskazać newralgiczne punkty procesu zmian, jak również istotne elementy, których – z punktu widzenia efektywności profilaktyki zdrowia dzieci – nie może zabraknąć w procesie digitalizacji medycyny szkolnej.

– W trosce o przyszłość kolejnych pokoleń i tego, by wchodziły w dorosłe życie w znacznie lepszej kondycji zdrowotnej i ze znacznie większymi szansami, powinniśmy „uzbroić” medycynę szkolną w nowoczesne narzędzia i „wpiąć” ją w nowoczesny system  ochrony zdrowia – mówi dr hab. Małgorzata Gałązka-Sobotka, Zastępca Przewodniczącego Rady NFZ – To doświadczenie jest, moim zdaniem, jednym z najbardziej wartościowych w polskim systemie opieki nad dziećmi i młodzieżą. Gdy wiele lat temu poznałam koncepcję systemu ESMS to powiedziałam, że moim marzeniem jest, aby taki system funkcjonował w całym państwie - żeby był rozwiązaniem systemowym.

System ESMS wspiera rodziców

Cyfrowa transformacja daje możliwość współpracy podmiotów zajmujących się zdrowiem dzieci. Autorzy systemu ESMS podsumowali dekadę jego działania w raporcie zatytułowanym „Poprawa zdrowia dzieci poprzez digitalizację badań przesiewowych i bilansowych”. Wskazali główne obszary korzyści, takie jak: efektywna komunikacja z rodzicami skutkująca zmianą ich zachowań zdrowotnych, możliwość pozyskania lokalnych danych populacyjnych do celów realizacji programów zdrowotnych, objęcie transformacją cyfrową medycyny szkolnej.

System ESMS daje rodzicom informację zwrotną oraz wsparcie. Po każdym badaniu profilaktycznym lub przesiewowym rodzice otrzymują wydrukowaną Kartę Zdrowia dziecka, na której widnieją wyniki pomiarów, a także ich interpretacja. Pozwala to zorientować się czy u dziecka występują nieprawidłowości, jakiego typu i co można z tym zrobić.

Na drugiej stronie Karty Zdrowia znajdują się podstawowe informacje odnośnie zdrowego odżywiania, aktywności fizycznej i profilaktyki wad postawy. Ma to pomóc rodzicom podjąć szybkie działania, zanim skonsultują się ze specjalistą. Całość jest przygotowana w sposób bardzo czytelny, zawierający jasne oznaczenia w formie kolorów (czerwonego – dla obszarów alarmujących, oraz zielonego – dla wyników zgodnych z normą). Prosta forma i zrozumiały język Karty Zdrowia są bardzo doceniane przez rodziców. Już sama dostępność formy tego podsumowania i dalszych zaleceń wpływa na zwiększenie zaangażowanie rodziców w dbanie o zdrowie ich pociech.

System ESMS wspiera samorządy i pielęgniarki szkolne

Narzędzie pozwala opracowywać przemyślaną politykę zdrowotną. Dzięki ujednolicenemu systemowi gromadzenia pomiarów, ESMS umożliwia kształtowanie polityki prozdrowotnej (evidence-based policy) dostosowanej do potrzeb danej szkoły, miasta i gminy.

Po zakończeniu każdego roku szkolnego samorząd ma dostęp do aktualnych danych statystycznych dotyczących stanu zdrowia dzieci na danym obszarze. Bieżąca analiza trendów zdrowotnych pozwala opracowywać potrzebne programy profilaktyczne, planować budżet na ich realizację, oceniać skuteczność programów zdrowotnych na poziomie lokalnym, a także wykorzystywać lokalne dane populacyjne przez podmioty ochrony zdrowia, polityki zdrowotnej, edukacji w celu zapobiegania chorobom cywilizacyjnym.

– Nie wyobrażam sobie zarządzania bez oparcia się na danych liczbowych. Korzystamy z nich zarówno na etapie planowania, jak i ewaluacji aby zobaczyć czy działania, które podejmujemy, przynoszą efekt, czy warto je kontynuować, a może coś zmienić – mówi Joanna Nyczak, Dyrektor Wydziału Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miejskiego Wrocławia.

Cyfrowa transformacja to także korzyści dla medycyny szkolnej. Do końca 2022 roku z ESMS skorzystało 130 pielęgniarek z 170 szkół w całej Polsce. System pozwala pielęgniarkom zmodernizować gabinet, podwyższyć ich znaczenie jako ekspertów w dziedzinie profilaktyki chorób cywilizacyjnych i rangę badania profilaktycznego, zmniejszyć biurokrację oraz skutecznie wspomóc codzienną pracę pielęgniarek.

– Pielęgniarki szkolne wiążą z informatyzacją bardzo wiele nadziei – mówi Jolanta Herbuś z Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych – Nasza dziedzina została, jako jedna z nielicznych, pominięta w tym procesie. A upatrujemy w nim wiele korzyści. Liczymy, że to zachęci do podejmowania pracy młode pielęgniarki wchodzące do zawodu - osoby, dla których cyfrowe środowisko jest naturalne dla funkcjonowania. Starsze pielęgniarki oczekują, że rozwiązania te wesprą je w codziennej pracy, również przy zbieraniu danych czy tworzeniu dokumentacji medycznej, co zabiera nam lwią część czasu, który mogłybyśmy spożytkować choćby na programy profilaktyczne.

– Jeżeli pielęgniarka ma dostęp do zdigitalizowanego systemu i rozszerzonych danych o dziecku, jest w stanie lepiej zaopiekować się dziećmi. Są dane mówiące o tym, że dochodzi do redukcji o 40 pkt procentowych w liczbie hospitalizacji czy konieczności udania się do lekarza na zewnątrz – podkreśla dr Piotr Samel-Kowalik, epidemiolog z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.