To badanie umożliwia wczesne wykrycie nowotworu. Kosztuje około 30 złotych!
W 2019 r. do Krajowego Rejestru Nowotworów wpłynęły informacje o ok. 171, 2 tyś nowych zachorowań, które prezentowane są z 2-letnim opóźnieniem. Wczesne wykrycie raka umożliwia szybkie rozpoczęcie leczenia. Zazwyczaj umożliwia też całkowite wyleczenie. Jednym z tego rodzaju badań jest test PSA. Co to za badanie? Kto powinien je wykonać? O odpowiedź poprosiliśmy eksperta. Artykuł powstał na podstawie rozmowy z lek. Pawłem Nalejem, urologiem, lekarzem rezydentem Kliniki Nowotworów Układu Moczowego Narodowego Instytutu Onkologii im. M. Curie-Skłodowskiej w Warszawie
Test PSA – co to za badanie?
PSA jest białkiem, które wytwarzają komórki nabłonka prostaty. Stamtąd uwalniany jest do krwi. Pomiar PSA wykorzystywany jest w diagnostyce, leczeniu i monitorowaniu raka prostaty. Można stwierdzić, że poziom całkowitego PSA jest wskaźnikiem zmian zachodzących w obrębie gruczołu krokowego. Badanie wykonuje się z próbki krwi żylnej.
Wskazaniem do wykonania badania są:
• krwawienie podczas oddawania moczu,
• pieczenie podczas oddawania moczu,
• obecność krwi w spermie,
• zaburzenia erekcji,
• ból podbrzusza,
• trudność z utrzymaniem moczu,
„Częstotliwość tych badań powinna być dobrana indywidualnie z uwzględnieniem wieku pacjenta, poziomu wyjściowego PSA, ewentualnie dodatkowych czynników ryzyka, które stwierdza urolog podczas pierwszej wizyty i badania pacjenta. U większości mężczyzn badanie PSA powtarza się raz do roku i bywa czasami, że u pacjentów młodszych bez dodatkowych czynników ryzyka, u których poziom PSA jest bardzo niski, można zdecydować np. o rzadszych wizytach kontrolnych. Niemniej jednak zawsze to powinno być ustalone podczas konsultacji z urologiem”. - powiedział lek. Paweł Nalej, urolog, lekarz rezydent Kliniki Nowotworów Układu Moczowego Narodowego Instytutu Onkologii im. M. Curie-Skłodowskiej w Warszawie
Badanie PSA – ważne lecz nie ostateczne
Test PSA, wbrew temu co się o nim często mówi, nie jest badaniem przesiewowym: „Należy pamiętać, że nawet 25% pacjentów z podwyższonym poziomem PSA, nieprawidłowym, wysokim – nie ma nowotworu prostaty. Również w drugą stronę, nawet 20% pacjentów z niskim, prawidłowym PSA, może mieć nowotwór prostaty. Zatem nie jest to badanie decydujące, które może stwierdzić definitywnie nowotwór prostaty. Jest to tylko wstęp do diagnostyki, dalej już prowadzonej pod opieką urologa”. - powiedział lek. Paweł Nalej, urolog, lekarz rezydent Kliniki Nowotworów Układu Moczowego Narodowego Instytutu Onkologii im. M. Curie-Skłodowskiej w Warszawie
Podwyższone PSA nie musi oznaczać, że dana osoba ma raka prostaty lub chorobę prostaty: „To znaczy, że może być podwyższone stężenie PSA np. w zapaleniu prostaty, w łagodnym przeroście gruczołu krokowego. Może być także podwyższone po zabiegach w okolicy stercza, np. po cewnikowaniu pęcherza moczowego, po wykonywaniu biopsji, czy ultrasonografii przezodbytniczej, po zabiegach endoskopowych urologicznych”. - powiedział lek. Paweł Nalej, urolog, lekarz rezydent Kliniki Nowotworów Układu Moczowego Narodowego Instytutu Onkologii im. M. Curie-Skłodowskiej w Warszawie
Wzrost stężenie PSA może spowodować nawet wytrysk nasienia.
Badanie PSA całkowite – jakie są normy?
Analizy poziomu PSA całkowitego zawsze powinien dokonać lekarz. Oprócz samego wyniku uwzględnia również inne czynniki np. wiek czy obecność chorób towarzyszących. Stężenie antygenu PSA zależy od wieku, dlatego wyróżnia się 4 grupy wiekowe:
„Ogólnie przyjmuje się, że norma laboratoryjna poziomu PSA wynosi pomiędzy 0 a 4 ng/ml. Jednak każdy wynik wymaga omówienia z urologiem, dlatego że nie każdy podwyższony musi wskazywać na chorobę prostaty i nie każdy prawidłowy wynik jest całkowicie uspokajający. Ważne, aby nie podejmować decyzji klinicznych w oparciu o jednorazowy, nieprawidłowy wynik PSA. Nawet jeżeli PSA jest jednorazowo zbyt wysokie, warto powtórzyć pomiar po określonym czasie i skonsultować wynik z urologiem”. - powiedział lek. Paweł Nalej, urolog, lekarz rezydent Kliniki Nowotworów Układu Moczowego Narodowego Instytutu Onkologii im. M. Curie-Skłodowskiej w Warszawie
Diagnostyka raka prostaty – jakie badania jeszcze wykonać?
Analiza stężenia PSA w surowicy krwi to jedno wykonywanych w ramach diagnostyki raka prostaty. Podstawą jest wywiad lekarski i badanie per rectum. Badanie per rectum to badanie przez odbytnicę. Umożliwia wykrycie nieprawidłowości w obrębie odbytnicy i odbytu:
„Oprócz badania laboratoryjnego, czyli badania PSA, bardzo ważne jest badanie per rectum, czyli badanie fizykalne prostaty wykonywane przez urologa w gabinecie. Większość nowotworów prostaty rozwija się w obwodowej części gruczołu, czyli tej, która właśnie od tyłu przylega do odbytnicy. Jednak należy pamiętać o tym, że nie wszystkie nowotwory prostaty rozwijają się właśnie w tym konkretnym miejscu”. - powiedział lek. Paweł Nalej, urolog, lekarz rezydent Kliniki Nowotworów Układu Moczowego Narodowego Instytutu Onkologii im. M. Curie-Skłodowskiej w Warszawie
