Uchyłki jelita grubego. Kiedy trzeba je leczyć?

Co to są uchyłki jelita grubego? Czy są groźne dla zdrowia?

Uchyłki, a tak naprawdę uchyłek jelita grubego, to uwypuklenie, mała przepuklina ściany jelita. Można je podzielić na dwie grupy, w zależności od tego, która część ściany się uwypukliła.

Wyróżniamy uchyłki rzekome, kiedy uwypukleniu ulega błona śluzowa i podśluzowa, bądź prawdziwe, gdy uwypukleniu ulega cała ściana jelita grubego. Różnica polega na tym, że uchyłki rzekome występują częściej i głównie lokalizują się po lewej stronie jelita grubego, a prawdziwe pojawiają się rzadziej i wówczas znajdują się po prawej stronie. Aż w 80% przypadków przebiegają bezobjawowo, natomiast u części osób mogą prowadzić do powikłań zagrażających życiu, więc jak najbardziej, w niektórych przypadkach są groźne dla zdrowia.

Przyczyny i objawy uchyłkowatości jelita grubego

Jakie są przyczyny powstawania uchyłków jelita grubego?

W tej chwili uchyłkowatość czy też choroba uchyłkowa jelita grubego zaliczana jest do chorób cywilizacyjnych i jest bardzo związana z wiekiem. Przyjmuje się, że około 60% osób powyżej 60. roku życia będzie miało uchyłki. Dotyczy to głównie krajów rozwiniętych i związane jest bardzo ściśle z dietą. Dieta bogata w tłuszcze zwierzęce i czerwone mięso, a uboga w błonnik, szczególnie rozpuszczalny, prowadzi do mniejszego gromadzenia się wody w masie stolca.

Powoduje to opóźnienie pasażu jelitowego, a jednocześnie podnosi ciśnienie w świetle jelita grubego, przez co powstają uchyłki. Uważa się, że dieta jest najważniejszym czynnikiem ryzyka, innymi są otyłość, a także niska aktywność fizyczna.

Jakie są objawy zapalenia uchyłków jelita grubego?

W większości przypadków uchyłkowatość jelita grubego przebiega bezobjawowo, natomiast u pozostałych osób, głównym objawem jest ból, który lokalizuje się najczęściej w lewym dolnym kwadrancie i może towarzyszyć mu wzdęcie, a także zaburzenia rytmu wypróżnienia, takie jak zaparcie bądź biegunka. Jeżeli do dolegliwości dołączy się gorączka bądź cechy stanu zapalnego w badaniach laboratoryjnych lub obrazowych, wtedy mowa o zapaleniu uchyłków jelita grubego.

Kiedy dochodzi do zapalenia?

Do zapalenia uchyłków dochodzi, gdy zamyka się światło danego uchyłka, w większości przypadków poprzez masę stolca bądź kamienie kałowe. Zalegająca treść prowadzi do namnażania się flory jelitowej, czyli bakterii, które zaczynają produkować coraz więcej toksyn i gazów. Dochodzi do miejscowego niedokrwienia i aktywowany jest stan zapalny. W badaniach laboratoryjnych występują podwyższone wartości wykładników stanu zapalnego, na przykład wartości CRP bądź leukocytoza w morfologii krwi. W badaniach obrazowych odnotowuje się m.in. pogrubienie ściany jelita w okolicy zapalenia.

Diagnoza i leczenie zapalenia uchyłków jelita grubego

Jak wykryć uchyłki jelita grubego?

W większości przypadków uchyłki wykrywane są incydentalnie podczas wykonywanej kolonoskopii. Natomiast jeżeli dochodzi do zapalenia uchyłków jelita grubego, złotym standardem diagnostycznym jest tomografia komputerowa jamy brzusznej.

Jak leczyć zapalenie uchyłków jelita grubego?

Rodzaj leczenia zależy od nasilenia zapalenia. W przypadku łagodnego przebiegu, u osoby młodej, w dobrym stanie ogólnym, która nie jest obciążona chorobami przewlekłymi, zapalenie uchyłków można leczyć ambulatoryjne, czyli poza szpitalnie. Stosowana jest dieta płynna, leki rozkurczowe, także przeciwbólowe. Należy pamiętać o unikaniu leków z grupy przeciwzapalnych i przeciwbólowych czyli NLPZ-tów, ponieważ mogą wtórnie prowadzić do krwawienia bądź perforacji uchyłka.

Jeżeli przebieg jest ciężki, mamy do czynienia z osobą starszą, obciążoną wieloma chorobami przewlekłymi, jak na przykład cukrzyca, choroba nerek, marskość wątroby, u kobiet w ciąży lub osób będących w trakcie stosowania immunosupresji, leczenie powinno odbywać się w warunkach szpitalnych. W tych przypadkach rozważana jest antybiotykoterapia. W przypadku powikłań choroby uchyłkowej, w szczególności w stanach zagrożenia życia, może być wskazane leczenie operacyjne.

Czy uchyłki jelita grubego, bez zapalenia również wymagają leczenia?

Bezobjawowe uchyłki jelita grubego nie wymagają leczenia, natomiast objawowe czyli tak zwana niepowikłana objawowa choroba uchyłkowa, wymaga głównie zaleceń dietetycznych, co oznacza dietę bogatą w błonnik rozpuszczalny, a także stosowania okresowo leków rozkurczowych bądź przeciwbólowych. Część lekarzy nadal stosuje cykliczną terapię antybiotykiem nie wchłaniającym się w jelicie grubym.

Jakie mogą być powikłania zapalenia uchyłków jelita grubego?

W miarę toczącego się procesu zapalnego uchyłków może dojść do perforacji, czyli pęknięcia ściany uchyłka co prowadzi do zapalenia otrzewnej i stanu bezpośredniego zagrożenia życia.

W części przypadków dochodzi do mikroperforacji i wytworzenia się ropnia okołouchyłkowego bądź w jamie brzusznej. W takich przypadkach może być potrzebna interwencja chirurgiczna. U części osób, w szczególności starszych, dochodzi do krwawienia z uchyłka do przewodu pokarmowego. W przewlekłej formie zapalenia istnieje ryzyko zwężenia światła jelita co prowadzi do objawów niedrożności. Kolejnym powikłaniem przewlekłego zapalenia uchyłku jest wytworzenia się przetok, czyli połączeń między sąsiadującymi narządami - głównie przetoki jelitowo-pęcherzowej, jelitowo-pochwowej bądź jelitowo-jelitowej.

Dieta i profilaktyka uchyłków jelita grubego

Co najlepiej jeść, a czego unikać w diecie?

Zalecam przede wszystkim konsultację z dietetykiem. Dieta powinna być bogata w błonnik rozpuszczalny w wodzie. Według mojej wiedzy produkty, które są bogate w ten błonnik to przede wszystkim suszone owoce, takie jak: morele, śliwki oraz jabłka czy gruszki. Powinniśmy unikać pokarmów bogatych w tłuszcze zwierzęce, a także czerwonego mięsa. Ważne jest także spożywanie jak największej ilości płynów. W momencie zapalenia powinno unikać się alkoholu.

Jak zapobiegać uchyłkom jelita grubego?

Powinniśmy zacząć dbać o siebie. Jest to choroba cywilizacyjna i występuje coraz częściej. Niepokojący jest fakt, że pojawia się ona coraz częściej w młodszym wieku, czyli u osób około 40. roku życia. Należy pamiętać, że u tej grupy chorych przebiega bardziej dynamicznie i często kończy się zapaleniem, więc powinniśmy zwrócić uwagę na dietę, zwiększyć aktywność fizyczną i utrzymywać prawidłową wagę ciała.

Z Joanną Kamińską rozmawiał gastroenterolog lek. med. Jacek Kowerzanow, absolwent Akademii Medycznej w Gdańsku. Jest wykształconym i doświadczonym specjalistą chorób wewnętrznych oraz gastroenterologii z umiejętnością samodzielnego wykonywania badań diagnostycznych i zabiegowych z zakresu endoskopii. Swoje kwalifikacje podnosił odbywając wiele szkoleń  warsztatów. W swojej pracy kieruje się podejściem holistycznym, a jego uznanie zostało potwierdzone wyróżnieniem „Laur Pacjenta”.