Białaczka – objawy, przyczyny, leczenie

Czym jest białaczka?

Białaczka jest określeniem stosowanym do opisu różnych nowotworów złośliwych mających początek w różnych tkankach krwiotwórczych, najczęściej w szpiku kostnym. Białaczka prowadzi do nadprodukcji nieprawidłowych białych krwinek, będących częścią układu odpornościowego.

Komórki krwi powstają m.in. w szpiku kostnym. Komórki macierzyste tworzące krew dzielą się, by wytworzyć więcej komórek macierzystych lub by przekształcić się w komórki niedojrzałe, które z czasem tworzą dojrzałe komórki krwi. Komórki macierzyste krwi mogą stać się szpikowymi komórkami macierzystymi lub limfoidalnymi komórkami macierzystymi. Te ostatnie przekształcają się w limfocyty B i T oraz komórki NK, czyli podstawę układu odpornościowego.

Białaczka dotyka wyżej wymienionych komórek i może być klasyfikowana na podstawie atakowanego typu komórek (białaczka szpikowa lub białaczka limfoblastyczna) oraz na podstawie szybkości przebiegu (ostra lub przewlekła).

Przyczyny powstawania białaczki i czynniki ryzyka

Przyczyny powstawania białaczki nie są jasno określone, jednak istnieje szereg czynników zwiększających ryzyko zachorowania.

Jednym z takich czynników jest wiek. Generalnie, im jesteśmy starsi, tym większe ryzyko pojawienia się białaczki. Jedynym wyjątkiem od tej reguły jest ostra białaczka limfoblastyczna (ALL), która atakuje głównie dzieci. Mężczyźni wydają się chorować na białaczkę częściej niż kobiety.

Czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania na białaczkę są zdecydowanie ekspozycja na chemikalia i niektóre rodzaje promieniowania. Jednak odsetek białaczek spowodowany tego rodzaju narażeniem jest niewielki. Obecnie wszystkie odczynniki chemiczne są dokładnie oznaczone piktogramami oraz zwrotami wskazującymi rodzaj zagrożenia i środki ostrożności, dzięki czemu można zachować odpowiedni stopień ostrożności w postępowaniu z nimi. Dodatkowym zabezpieczeniem jest rozporządzenie REACH zapewniające wysoki poziom ochrony zdrowia i środowiska.

Niektóre formy białaczki są częściej obserwowane u osób z innymi chorobami szpiku kostnego. Najczęstszymi zaburzeniami, które zachowują się w ten sposób, są zespół mielodysplastyczny (MDS) i nowotwory mieloproliferacyjne (MPN).

Objawy białaczki

Objawy białaczki nie są specyficzne i w większości są częściej powodowane niedoborem normalnych krwinek niż obecnością tych nieprawidłowych. Szpik kostny wypełnia się komórkami patologicznymi, przez co nie jest w stanie wyprodukować odpowiednio dużej liczby normalnych komórek krwi – obserwuje się przez to zmęczenie, osłabienie i duszności spowodowane zmniejszoną ilością tlenu przenoszonego przez krwinki czerwone. W białaczce częściej pojawiają się infekcje, mają też cięższy przebieg, co jest spowodowane brakiem prawidłowych białych krwinek. Dodatkowym objawem może być łatwe krwawienie i siniaczenie, do czego prowadzi zmniejszona liczba płytek krwi odpowiadających za jej krzepnięcie.

Niektóre objawy są ściśle skorelowane z rodzajem występującej białaczki. Na przykład małe dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną często skarżą się na ból kości lub stawów, a w niektórych typach ostrej białaczki szpikowej dziąsła mogą być obrzęknięte przez komórki białaczkowe naciekającej tkanki. W niektórych postaciach białaczki spotykamy się z powiększoną wątrobą (hepatomegalia) lub śledzioną (splenomegalia).

Diagnoza białaczki

Białaczka jest diagnozowana na podstawie testów laboratoryjnych. W badaniach krwi uwidacznia się leukemia (wzrost liczby białych krwinek). Pacjentom, u których podejrzewa się białaczkę, wykonywana jest biopsja szpiku, w celu potwierdzenia diagnozy i identyfikacji typu białaczki – na tej podstawie ustala się plan leczenia.