Tak organizm ostrzega przed udarem!
Przy śniadaniu ktoś nagle przestaje wyraźnie mówić, kącik ust opada, ręka „nie słucha”. To może być udar mózgu. W takiej chwili liczy się każda minuta, bo czas dosłownie ratuje komórki nerwowe. Dobra wiadomość? Dziś system potrafi zadziałać szybko: tromboliza i trombektomia mogą ograniczyć niepełnosprawność – jeśli od razu zadzwonisz na 112. Chcesz wiedzieć, jak rozpoznać objawy i co dzieje się dalej?
Dlaczego liczy się czas
Udar to częsty przeciwnik – rocznie dotyka w Polsce dziesiątki tysięcy osób i pozostaje główną przyczyną niepełnosprawności dorosłych; to oznacza tysiące rodzin, które z dnia na dzień mierzą się z długą rehabilitacją i zmianą życia. W Polsce rocznie dochodzi do około 80–90 tysięcy udarów mózgu, a udar jest główną przyczyną niepełnosprawności dorosłych.
Najczęściej mamy do czynienia z udarem niedokrwiennym – zatkane naczynie odcina dopływ krwi do fragmentu mózgu; rzadziej dochodzi do udaru krwotocznego, czyli krwawienia. To ważne, bo rodzaj udaru kieruje leczeniem i decyduje o oknie czasowym na interwencję. Udar niedokrwienny stanowi około 80–85 procent wszystkich udarów, a krwotoczny 15–20 procent.
W udarze niedokrwiennym celem jest jak najszybsze przywrócenie przepływu krwi: tromboliza dożylna działa najlepiej, gdy zostanie podana w ciągu 4,5 godziny od początku objawów. Każda minuta zwłoki zmniejsza szanse na powrót sprawności, bo neurotkanki nie da się „odrobić”. Czas do leczenia jest kluczowy; trombolizę dożylną można podać do 4,5 godziny od początku objawów. Czas to mózg; opóźnienie w dotarciu do szpitala o każdą minutę oznacza utratę milionów neuronów.
Sygnały ostrzegawcze: rozpoznaj i dzwoń
Jak rozpoznać, że to może być udar i co zrobić, by nie stracić cennego czasu? Wystarczy kilka prostych obserwacji i jeden telefon, który uruchamia pomoc. Dzięki temu zyskujesz szansę na leczenie, które realnie ogranicza skutki udaru. Objawy nagłe jak asymetria twarzy, osłabienie kończyny i zaburzenia mowy wymagają natychmiastowego wezwania 112.
- asymetria twarzy: opadający kącik ust, trudność w uśmiechu;
- osłabienie lub drętwienie ręki/nogi po jednej stronie ciała;
- zaburzenia mowy: bełkot, trudność w zrozumieniu lub znalezieniu słów;
- nagłe zaburzenia widzenia: podwójne widzenie lub „ciemna zasłona” w jednym oku;
- nagły, silny ból głowy inny niż zwykle, często z nudnościami;
- zawroty, chwiejny chód, nagła utrata równowagi;
- natychmiast zadzwoń 112, nie prowadź auta, nie czekaj — czas to mózg.
Wciąż zbyt wielu z nas zwleka, „obserwuje” lub liczy, że samo przejdzie – to opóźnia terapię i pogarsza rokowanie. Ty możesz zrobić inaczej: jeśli masz cień wątpliwości, reaguj od razu. Świadomość objawów udaru w społeczeństwie jest nadal niewystarczająca, co opóźnia wezwanie pomocy.
Szybka ścieżka leczenia: co się dzieje po wezwaniu pomocy
Po telefonie na 112 system działa jak dobrze zgrany zespół – Twoje jasne zgłoszenie skraca drogę do leczenia. Zyskujesz cenne minuty, a każda z nich zwiększa szansę na samodzielność po udarze. Objawy nagłe jak asymetria twarzy, osłabienie kończyny i zaburzenia mowy wymagają natychmiastowego wezwania 112.
- zgłoszenie na 112 i opis objawów, w tym godziny początku dolegliwości;
- transport karetką do najbliższego ośrodka udarowego, bez „przystanków”;
- tomografia głowy i badania kwalifikujące bez zbędnej zwłoki;
- decyzja: tromboliza dożylna do 4,5 godziny, jeśli spełnione kryteria;
- w razie dużego zamknięcia naczynia: trombektomia mechaniczna 24/7 w wyznaczonych ośrodkach;
- szybka rehabilitacja i monitorowanie powikłań.
Dostęp do mechanicznego udrożnienia dużych naczyń stale się poszerza – wyznaczone ośrodki pracują całodobowo, by przyjąć pacjenta wtedy, gdy to naprawdę potrzebne. To w praktyce oznacza krótszą drogę od objawów do leczenia i większą szansę na sprawność. Minister zdrowia rozszerzył program trombektomii mechanicznej, wskazując ośrodki realizujące świadczenia w trybie całodobowym. Rozszerzamy dostęp do trombektomii mechanicznej, aby więcej pacjentów mogło skorzystać z nowoczesnego leczenia udaru.
Kluczowy jest porządek działań i presja czasu: obrazowanie potwierdza rodzaj udaru, a zespół podejmuje decyzję o trombolizie i ewentualnej trombektomii. Ty robisz pierwszy, najważniejszy krok — dzwonisz, opisujesz objawy i godzinę ich początku. Czas do leczenia jest kluczowy; trombolizę dożylną można podać do 4,5 godziny od początku objawów.
Co dalej: spokój, sens i kierunek
Szybka ścieżka leczenia daje realne korzyści: mniej niepełnosprawności, więcej samodzielności, szybszy powrót do codzienności — to konkret, który możesz współtworzyć, rozpoznając objawy i dzwoniąc na 112. Jednocześnie sieć ośrodków ostrej fazy i dostęp do trombektomii muszą dalej rosnąć, by ten standard był dostępny dla każdego, niezależnie od miejsca zamieszkania. W Polsce rocznie dochodzi do około 80–90 tysięcy udarów mózgu, a udar jest główną przyczyną niepełnosprawności dorosłych. Udar mózgu należy do czołowych przyczyn zgonów w Polsce, szczególnie wśród osób po 65. roku życia.
Starzenie się społeczeństwa oznacza więcej pacjentów i większą potrzebę całodobowych ośrodków oraz edukacji, która skraca czas do terapii — to inwestycja w zdrowie i mniejsze koszty społeczne. Twoja rola jest prosta i ważna: zapamiętaj objawy, naucz ich bliskich i w razie nagłych sygnałów natychmiast dzwoń na 112. To spokojna decyzja, która ratuje mózg. Starzenie populacji zwiększy liczbę udarów, co wymaga rozwijania sieci ośrodków leczenia ostrej fazy. Minister zdrowia rozszerzył program trombektomii mechanicznej, wskazując ośrodki realizujące świadczenia w trybie całodobowym.
