W 2030 roboty z AI przejmą opiekę nad seniorami? Koszt jednego to 280 tys. zł

Problem demografii w Kraju Kwitnącej Wiśni

Japończycy tworzą najszybciej starzejące się społeczeństwo na świecie . Osoby z wyżu demograficznego drugiej połowy lat 40. XX wieku mają już co najmniej 75 lat, a zapotrzebowanie na opiekę nad seniorami jest olbrzymie. Według japońskiego Ministerstwa Zdrowia liczba urodzeń w ubiegłym roku spadła znacznie poniżej rekordowo niskiego poziomu . Starszych ludzi przybywa, ale osób do opieki nad nimi jest coraz mniej.

Problem starzejącego się społeczeństwa nie dotyczy wyłącznie Japonii . W ostatnich dziesięcioleciach również społeczeństwa europejskie starzeją się i trend ten będzie kontynuowany. Średnia długość życia wydłuża się o ok. 3 miesiące rocznie . Wszystkie grupy wiekowe powyżej 65 lat powiększyły się, przy czym najszybszy wzrost zaobserwowano wśród osób powyżej 80 roku życia.  Przeczytaj: Seniorzy są szczególnie narażeni na choroby zakaźne. “Liczba zachorowań jest trzy razy większa niż w zeszłym roku”

Jak roboty pomagają w opiece nad seniorami?

Roboty w opiece nad osobami starszymi w Japonii pełnią rozmaite funkcje: pomagają wstawać, poruszać się i wykonywać ćwiczenia, inne monitorują aktywność pacjentów i wykrywają upadki . Mogą karmić pacjentów i pomagać w podstawowej toalecie.

Osobną grupę stanowią inteligentne roboty, których zadaniem jest wspieranie funkcji poznawczych seniorów. Roboty mają angażować pacjentów emocjonalnie i intelektualnie, zapewniać towarzystwo i terapię , ułatwiać personelowi opiekę nad pacjentami z demencją. Przeczytaj: Te 3 rzeczy prowadzą do demencji. Nowe wyniki badań

Jednak wykorzystanie robotów opiekuńczych wciąż jest mocno ograniczone . Duże krajowe badanie z 2019 r. wykazało, że zaledwie 10% z 9000 instytucji opiekuńczych korzysta z przynajmniej jednego robota. Z kolei badanie z 2021 r. wykazało, że z 444 osób, które świadczyły opiekę domową, tylko 2% miało doświadczenie z robotem opiekuńczym . Istnieją dowody sugerujące, że po zakupie robotów często są one używane tylko przez krótki czas.

Roboty opiekuńcze – wyzwania i ograniczenia

Wykorzystanie robotów opiekuńczych dla seniorów wiąże się z wieloma wyzwaniami, które obejmują zarówno kwestie techniczne, jak i społeczne oraz etyczne . W opracowaniu "Robots for Elderly Care: Review, Multi-Criteria Optimization Model and Qualitative Case Study" badacze omówili kluczowe trudności, w tym:

• ograniczenia techniczne – roboty nie działają całkowicie samodzielnie, mają problemy z poruszaniem się po domach seniorów i z naturalnym reagowaniem na ich potrzeby; muszą też być połączone z innymi systemami opieki zdrowotnej, aby działać skutecznie,
• akceptacja społeczna – starsze osoby mogą mieć trudności z przyzwyczajeniem się do robotów, odczuwać niepokój lub brak zaufania do ich działania; roboty nie zastąpią też ludzkiej obecności i emocjonalnego wsparcia,
• problemy etyczne i prywatności – istnieją obawy o monitoring i przechowywanie danych, a także o to, czy roboty powinny podejmować decyzje o zdrowiu seniora; nadmierna zależność od robotów może też prowadzić do izolacji społecznej,
• wysokie koszty – zakup i utrzymanie robotów jest kosztowne, a brak standardów utrudnia ich szerokie wdrożenie w systemie opieki zdrowotnej,
• brak dostosowania do indywidualnych potrzeb – roboty często nie są wystarczająco elastyczne, a ich obsługa może sprawiać trudność seniorom, co wymaga dodatkowego wsparcia.

Mimo ogromnego potencjału robotów opiekuńczych, ich wdrożenie wiąże się z licznymi wyzwaniami. Konieczne są dalsze badania nad poprawą ich funkcjonalności, przystępności oraz akceptacji społecznej . Kluczowe znaczenie ma także uwzględnienie etycznych aspektów ich wykorzystania, aby zapewnić seniorom bezpieczeństwo, komfort i godność. Przeczytaj: Tak rząd chce pomóc najstarszym Polakom. Nowe przepisy wejdą w życie w 2026 r.

Humanoidalny robot ze sztuczną inteligencją

AIREC (AI-driven Robot for Embrace and Care) to nowoczesny humanoidalny robot, który ma na celu wspomaganie opieki nad osobami starszymi i wydaje się, że może wyeliminować przynajmniej część problemów opisanych powyżej . W odróżnieniu od dostępnych już robotów opiekuńczych jest rozwiązaniem wielofunkcyjnym . AIREC potrafi m.in. zmieniać pozycję pacjenta w łóżku, co zapobiega odleżynom , ale też wykonywać inne zadania, takie jak pomoc w ubieraniu, gotowaniu czy sprzątaniu.

Dzięki zaawansowanej sztucznej inteligencji i systemom czujników może dostosowywać swoje działania do indywidualnych potrzeb pacjentów. Rozpoznaje emocje, analizuje stan zdrowia oraz reaguje w sposób dostosowany do sytuacji . Zdaniem jego twórców AIREC to kolejny krok w stronę zwiększenia autonomii osób starszych i poprawy ich jakości życia. Przeczytaj: Sztuczna inteligencja w medycynie — co może zaoferować pacjentom?

Dzieło profesora Shigeki Sugano z Uniwersytetu Waseda jest finansowane przez japoński rząd w nadziei, że ta technologia w przyszłości stanie się nieocenionym wsparciem w domach opieki i szpitalach, gdzie brakuje personelu. AIREC będzie dostępny dla instytucji opiekuńczych najwcześniej w 2030 roku , a jego koszt może sięgać 10 mln jenów, czyli ok. 280 tys. złotych.

Źródła:
Sawik, B., Tobis, S., Baum, E., Suwalska, A., Kropińska, S., Stachnik, K., Pérez-Bernabeu, E., Cildoz, M., Agustin, A., & Wieczorowska-Tobis, K. (2023). Robots for Elderly Care: Review, Multi-Criteria Optimization Model and Qualitative Case Study. Healthcare, 11(1286). https://doi.org/10.3390/healthcare11091286
James Wright, „Japan is automating eldercare. Some say it’s taking it too far.”, MIT Technology Review, 9 stycznia 2023, https://www.technologyreview.com/2023/01/09/1065135/japan-automating-eldercare-robots/.
„Roboty z AI mogą przejąć opiekę nad osobami starszymi? Nie wcześniej niż w 2030 roku. Cena to 280 tys. zł”, Rynek Zdrowia, dostęp 3 marca 2025, https://www.rynekzdrowia.pl/Badania-i-rozwoj/Roboty-z-AI-moga-przejac-opieke-nad-osobami-starszymi-Nie-wczesniej-niz-w-2030-roku-Cena-to-280-tys-zl,268845,11.html.