Skąd się bierze trądzik? Główne przyczyny powstawania trądziku
Trądzik jest chorobą zapalną skóry, która dotyka około 80% społeczeństwa w wieku 11–30 lat. Pojawia się głównie u nastolatków w okresie dojrzewania płciowego, jednak coraz bardziej powszechnym zjawiskiem jest występowanie trądziku u osób dorosłych.
Ze względu na swoją lokalizację, przewlekły charakter oraz pozostawianie po sobie blizn, trądzik często prowadzi do zaburzeń psychicznych i depresji. Mimo iż nie stanowi zagrożenia dla życia, ma bardzo negatywny wpływ na psychikę pacjentów. Trądzik jest problemem złożonym, co oznacza, że istnieją różne czynniki powodujące rozwój tego schorzenia. Jakie są przyczyny trądziku? Czy jest to choroba dziedziczna? Wyjaśniamy
Zaburzenia hormonalne - główna przyczyna powstawania trądziku
Przyczyny trądziku są różne, jednak głównie za rozwój choroby odpowiadają hormony działające na funkcjonowanie gruczołów łojowych oraz bakteria Propionibacterium acnes . U większości pacjentów obserwuje się zwiększoną produkcję łoju, a także przerost gruczołów łojowych. Pierwsze stadium rozwoju trądziku zaczyna się od zablokowania porów skóry lub mieszków włosowych. Jest to spowodowane głównie przez wzmożoną aktywność gruczołów łojowych, co regulują hormony płciowe.
W etiopatogenezie trądziku zasadniczą rolę odgrywają androgeny (męskie hormony płciowe, produkowane również w małych ilościach u kobiet), a w szczególności pochodna testosteronu - 5-α-dihydrotestosteron (DHT) . DHT powstaje u mężczyzn z testosteronu, a u kobiet z andriostendionu pod wpływem enzymu 5-alfa-reduktazy. Estrogeny (żeńskie hormony płciowe) naturalnie hamują produkcję androgenów i tym samym łoju.
Występowanie trądziku u kobiet przechodzących menopauzę wiąże się ze spadkiem poziomu estrogenów i z relatywną przewagą androgenów w organizmie. U kobiet z ciężkimi postaciami trądziku, zaburzeniami miesiączkowania oraz cierpiących na hirsutyzm obserwuje się związek między hiperandrogenizmem a stopniem zaawansowania trądziku . Tę zależność stwierdza się także w przypadku mężczyzn z niskim głosem, podwyższonym libido i łysieniem androgenowym. Trądzik mogą wywoływać również schorzenia o podłożu hormonalnym, np. endometrioza czy torbiele jajników.
Jak dowodzą badania, nie tylko stężenie androgenów ma wpływ na rozwój trądziku. Istotną rolę odgrywa też osobnicza reakcja gruczołów łojowych i mieszków włosowych na ich działanie. Pod wpływem działania testosteronu gruczoły łojowe wytwarzają i wydzielają łój. U niektórych osób w wyniku nadmiernej wrażliwości gruczołów na testosteron dochodzi do wzmożonej produkcji łoju . Testosteron powoduje też nadmierną lepkość komórek wyścielających przewód wydzielniczy, w wyniku czego dochodzi do ich sklejania, co zwiększa prawdopodobieństwo zatkania porów.
Zapchane pory skóry i kolonizacja bakterii Propionibacterium acnes
Gruczoły łojowe uwalniając łój pozbywają się ze swoich ścian komórek, które mogą zatykać pory skóry. Wskutek zaburzenia pracy gruczołów łojowych dochodzi do zablokowania pora . Łój nie może znaleźć ujścia i zbiera się poniżej blokady. Wówczas powstaje niewidoczny na skórze mikrozaskórnik.
Z biegiem czasu mikrozaskórnik ulega powiększeniu i przekształca się w zaskórnik, który w kolejnym etapie może przejść w stan zapalny. Kiedy dochodzi do zatkania pora skóry i łój nie może swobodnie wydostać się na zewnątrz, powoduje to nadmierne namnażanie się bakterii Propionibacterium acnes.
Propionibacterium acnes należą do bakterii beztlenowych Gram-dodatnich i występują naturalnie w łoju. Nie są szkodliwe, ale do czasu. Kiedy zaczynają się namnażać, stają się chorobotwórcze i infekują skórę, wywołując stany zapalne.
Keratynizacja w obrębie mieszka włosowego
Keratynizacja jest to proces wytwarzania keratyny na powierzchni komórek naskórka (keratynocytów). Keratynocyty stopniowo obumierają tworząc zewnętrzną warstwę nabłonka, która ulega okresowemu złuszczaniu. Drażnienie ścian mieszków włosowych, obecność treści łojowej oraz bakterii przyczynia się do nadmiernego rogowacenia ujść mieszków. W następstwie dochodzi do zwężenia kanału wyprowadzającego, co stanowi przeszkodę w usuwaniu zawartości gruczołów łojowych.
Proces ten sprzyja powstawaniu mikrozaskórników, które dają początek stanom zapalnym. Stwierdza się, że proces nadmiernej keratynizacji pobudzany jest przez zmieniony skład łoju . Bakterie Propionibacterium acnes hydrolizują składniki łoju do wolnych kwasów tłuszczowych, które drażnią ujścia mieszków włosowych.
Ponadto stwierdza się, że powstawaniu zaskórników sprzyja niska zawartość kwasu linolowego w łoju. Jest to związane z tym, że kwas linolowy odpowiada za prawidłowy rozwój i przyleganie korneocytów (martwych komórek naskórka) w przewodach gruczołów łojowych.
Leki nasilające trądzik
Trądzik mogą wywołać lub nasilać niektóre substancje stosowane w lekach, takie jak między innymi:
- hormony (glikokokortykosteroidy, steroidy anaboliczne, androgeny),
- leki przeciwpadaczkowe (fenytoina, trimetidina),
- antydepresanty,
- witaminy B12, B1 i B6,
- hormonalne środki antykoncepcyjne zawierające wyłącznie progesteron.
Ponadto, przyjmowanie leków immunosupresyjnych (w tym kortykosteroidów na skórę) sprzyja negatywnemu działaniu na skórę drożdżaka Pityrosporum ovale . Grzyb ten wchodzi w skład naturalnej mikroflory skóry, jednak w niekorzystnych warunkach staje się pasożytem chorobotwórczym. Może powodować ropne zapalenie mieszków włosowych, łupież pstry czy łojotokowe zapalenie skóry.
Dziedziczenie trądziku
Rola czynników dziedzicznych w powstawaniu trądziku nie została jednoznacznie stwierdzona. Uważa się, że prawdopodobieństwo zachorowania na trądzik wzrasta, jeśli jedno z rodziców zmagało się z tym schorzeniem. Jeżeli chorowali oboje rodziców, ryzyko to jest znaczące.
Przeczytaj też:
Taki rumieniec oznacza kłopoty. To jeden z pierwszych objawów choroby skóry
Guzowatość nosa - skąd się bierze i jak to leczyć?
Czy leki na trądzik mogą wywołać depresję? Dr hab. n. med. Grzegorz Opielak wyjaśnia
Źródła:
- Holmes E., Trądzik, Wydawnictwo Eremis, Warszawa, 2000 r
- Bergler-Czop B., Brzezińska-Wcisło L., Nawroty zmian chorobowych u pacjentów z rozpoznaniem trądziku leczonych izotretinoiną i innymi metodami, Z Katedry i Kliniki Dermatologii Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach, Wiadomości Lekarskie 2006 r
- Hawryłkiewicz W., Musiak P., Harupa M., Kosmetologia i Trądzik pospolity, Niepubliczna Wyższa Szkoła Medyczna we Wrocławiu, Wydawnictwo Indygo Zahir Media, Wrocław 2012 r
