Ten nowotwór wykrywa się najpóźniej. Mało kto żyje z nim dłużej niż 5 lat
Rak płuc to jeden z najpóźniej wykrywanych nowotworów w Polsce. Co roku diagnozuje się go u ok. 25 tys. osób, ale tylko 13 proc. pacjentów przeżywa pięć lat od rozpoznania. Winna jest bezobjawowość we wczesnych stadiach oraz zbyt późne zgłaszanie się do lekarza – najczęściej dopiero wtedy, gdy choroba jest już rozsiana.
"Cichy zabójca" – bez bólu i bez ostrzeżenia
Nowotwór płuca rozwija się podstępnie. Wczesne stadia rzadko dają objawy, ponieważ guz nie boli, a płuca mają dużą rezerwę czynnościową. Symptomy pojawiają się dopiero wtedy, gdy guz nacieka opłucną lub blokuje oskrzela – są to m.in. kaszel, duszność, krwioplucie czy ból w klatce piersiowej. Większość pacjentów myli je z infekcją lub skutkiem palenia papierosów.
W Polsce brakuje ogólnokrajowych badań przesiewowych na wzór mammografii czy kolonoskopii. Choć działa pilotażowy program niskodawkowej tomografii komputerowej (LDCT), jego zasięg jest ograniczony, a świadomość społeczna – niska. Skierowania wystawia się rzadko, głównie osobom z grupy podwyższonego ryzyka.
Najgorsze rokowania spośród wszystkich nowotworów
Rak płuc ma jeden z najniższych wskaźników przeżycia. Tylko 13 proc. pacjentów żyje dłużej niż pięć lat od diagnozy. Dla porównania – w raku piersi pięcioletnie przeżycie sięga ponad 80 proc., a w raku prostaty – aż 90 proc. Głównym problemem jest fakt, że aż 80 proc. przypadków wykrywa się zbyt późno, by możliwe było leczenie chirurgiczne.
Rokowania pogarsza współistnienie innych chorób – m.in. POChP i niewydolności serca. Co niepokojące, rośnie liczba zachorowań wśród kobiet, które do tej pory rzadziej chorowały na raka płuc. To efekt wzrostu liczby palących kobiet i życia w zanieczyszczonym środowisku.
Kiedy kaszel to sygnał alarmowy?
Specjaliści apelują o tzw. czujność onkologiczną. Kaszel trwający ponad trzy tygodnie, zwłaszcza z domieszką krwi, chrypka, ból w klatce piersiowej, duszność lub nagły spadek masy ciała to objawy wymagające pilnej diagnostyki obrazowej. Zbyt późna reakcja może oznaczać utratę szansy na leczenie operacyjne – jedyną metodę dającą szansę na wyleczenie.
Niskodawkowa tomografia komputerowa pozwala wykryć guzy wielkości kilku milimetrów przy minimalnym promieniowaniu. Program LDCT jest bezpłatny dla osób w wieku 55–74 lat, które paliły co najmniej 20 paczkolat. Nawet młodsze osoby palące powinny omówić możliwość badania z lekarzem.
Co możesz zrobić już dziś?
Najważniejsza jest profilaktyka. Rzucenie palenia – także e-papierosów i podgrzewaczy – znacząco obniża ryzyko raka płuc. Aerozol z vape’ów zawiera rakotwórcze substancje, a częściowe ograniczanie nikotyny bez całkowitego odstawienia nie przynosi efektów.
Równie ważne jest unikanie smogu oraz regularne badania profilaktyczne. Nowoczesne technologie, takie jak systemy nawigacji endoskopowej czy algorytmy AI analizujące zdjęcia TK, zwiększają szanse na wczesne wykrycie. Sprawna ścieżka diagnostyczna – od lekarza POZ do leczenia specjalistycznego – może w przyszłości poprawić dramatycznie niskie statystyki przeżywalności.
