Badania naukowe – czym są, jak je przeprowadzać?

Badania naukowe – czemu służą?

Badania naukowe to szereg czynności wykonywanych w celu rozwiązania określonego problemu naukowego. Problem ten jest istniejącym brakiem , deficytem w danej dziedzinie, co do którego nie przeprowadzono jeszcze badań lub badania te są nieaktualne biorąc pod uwagę wzrastający stan wiedzy na ten temat. Problem naukowy wyłania się również wówczas, gdy badacz odkrywa błędy w poprzednich badaniach i pragnie je zweryfikować.

Badania naukowe – poszczególne etapy

Ustalenie problemu

Pierwszym etapem badań naukowych jest ustalenie problemu, czyli wytyczenie obszaru niewiedzy w dziedzinie, co do której badacz chce uzyskać informacje. Musi on mieć szeroką już wiedzę na temat tego, co już zostało powiedziane na interesujący go temat, a jakie zagadnienia są jeszcze tajemnicą lub są nieścisłe, mało precyzyjne. Problem, który badacz sobie wytycza, może mieć charakter teoretyczny lub praktyczny, w każdym jednak przypadku powinien on być istotny i ważny z punktu widzenia obiektywnego lub subiektywnego. Zazwyczaj przybiera on formę pytania, na które osoba prowadząca badania próbuje znaleźć odpowiedź. Aby było to możliwe, nie może być on zbyt ogólny ani też zbyt szczegółowy.

Uzasadnienie problemu

Uzasadnienie problemu to kolejny etap pracy badawczej, gdzie badacz formułuje temat swojej pracy, wskazuje na to, dlaczego zagadnienie to jest tak istotne w danej dziedzinie i określa obszar, który będzie badać. Poza tym wykazuje on, że podejmowany problem jest zupełnie nowy, a wytyczone zagadnienie ma faktycznie charakter naukowy.

Założenia i hipotezy

Przed podjęciem pracy badawczej wytyczane są przez badacza hipotezy oraz ustalane założenia, co do wytyczonego problemu naukowego. Założenia są to rzeczy wiadome już na dany temat, co do których nie ma wątpliwości. Hipotezy natomiast są to założenia badacza, co do stawianego problemu. Ujmowane są w formie pytań, które w toku procesu badawczego są albo potwierdzane albo obalane.

Kolejne etapy pracy badawczej to:

·         Ustalenie metod badawczych, którymi badacz będzie się posługiwał, aby jak najlepiej rozwiązać problem badawczy i by uzyskać odpowiedzi na nurtujące go pytania.

·         Przeprowadzenie badań, czyli wykorzystanie wybranych metod do pozyskania niezbędnych materiałów służących do jak najlepszego poznania zagadnień związanych z problemem badawczym.

·         Opracowanie materiału (m.in. obalenie lub potwierdzenie stawianych hipotez) oraz jego synteza.

·         Pisemne opracowanie wyników badań oraz przygotowanie pracy do druku.

Badania naukowe – metody badań

Metody badań są pewnym określonym sposobem zdobywania informacji, który pozwala na zdobycie takich wiadomości o otaczającej rzeczywistości, które pomagają badaczowi w rozwiązaniu problemu naukowego. W zależności od dziedziny prowadzonych badań mogą to być albo badania ankietowe, wywiady, badania terenowe, analiza dokumentów itp.

Do najważniejszych metod badań naukowych zalicza się:

·         metodę eksperymentalną,

·         obserwację,

·         metodę statystyczną,

·         analizę przypadków,

·         ankiety,

·         analizę krytyczną,

·         krytykę źródeł,

·         metodę intuicyjną.

Metoda obserwacji polega na uważnym spostrzeganiu interesujących zagadnień i opisie tych zjawisk. Eksperyment to analiza przebiegu zjawisk albo w warunkach naturalnych lub też laboratoryjnych. Metody statystyczne opierają się o dane statystyczne np. spisy powszechne czy informacje na temat grup reprezentacyjnych. Analiza przypadków jest to pogłębiona analiza nielicznych przypadków danego zjawiska, która jest bardzo wnikliwa i szczegółowa. Metoda ankietowa oraz wywiad stanowią najprostsze, dlatego też najbardziej powszechne metody badań. Są łatwe do pozyskania a polegają na zbieraniu odpowiedzi na wcześniej ustalone pytania. W ankiecie to wybrane do badania osoby same zaznaczają odpowiedzi do umieszczonych pytań, przy wywiadzie to badacz robi notatki na podstawie ustalonych odpowiedzi. Analiza krytyczna to z kolei metoda krytycznego podejścia do prac innych naukowców i rozpatrywania w ich pracach deficytów, nieścisłości, które pozwalają na nowe podejście do tematu.

Źródło:

J. Zieliński, Metodologia pracy naukowej, Warszawa 2012, s.33-53