Psycholog czy psychiatra? Te sygnały świadczą o tym, że potrzebujesz pomocy

Kiedy warto iść do psychologa

Psycholog zajmuje się oceną funkcjonowania psychicznego i wsparciem w radzeniu sobie z trudnościami dnia codziennego. Wizyta jest wskazana, gdy:

• utrata bliskiej osoby, rozwód czy wypalenie zawodowe powodują przedłużający się smutek lub lęk;
• dostrzegasz trwałe problemy w relacjach (rodzinnych, partnerskich, w pracy) i nie wiesz, skąd się biorą;
• masz poczucie utknięcia w negatywnych schematach (nadmierny krytycyzm wobec siebie, perfekcjonizm, prokrastynacja);
• czujesz się przeciążony stresem, a dotychczasowe strategie (sport, odpoczynek) przestały działać;
• potrzebujesz psychoedukacji lub treningu umiejętności (np. asertywności, regulacji emocji).

Psycholog nie stawia diagnoz medycznych i nie wypisuje recept. Może natomiast prowadzić psychoterapię lub – jeśli ma uprawnienia – zlecać testy psychologiczne, które pomogą lepiej zrozumieć źródło problemu.

Sprawdź też: Kolejna zwyczajna kłótnia czy kryzys? Terapeutka par: Moja pomoc bywa uznawana za „ostatnie koło ratunkowe”

Gdy rozmowa to za mało: rola psychiatry i kluczowe różnice

Czasem zmiana stylu życia, wsparcie bliskich i regularne sesje terapeutyczne nie przynoszą poprawy. Wtedy do gry wchodzi psychiatra – lekarz medycyny specjalizujący się w diagnozowaniu i leczeniu zaburzeń psychicznych.

Psycholog	Psychiatra
Ukończył studia psychologiczne	Ukończył studia medyczne i specjalizację z psychiatrii
Nie przepisuje leków	Może włączyć farmakoterapię i kierować do szpitala
Prowadzi diagnozę funkcjonalną i psychoterapię	Prowadzi diagnozę medyczną, zleca badania laboratoryjne/obrazowe
Skupia się na myślach, emocjach, zachowaniach	Ocenia także tło biologiczne (genetyka, neurochemia)

Do psychiatry warto zgłosić się zawsze, gdy objawy:

• utrudniają codzienne funkcjonowanie (np. nie możesz spać, pracować, dbać o dziecko),
• narastają mimo terapii lub samopomocy,
• obejmują myśli samobójcze, omamy, silne stany lękowe czy nagłe epizody pobudzenia,
• wymagają oceny interakcji leków psychotropowych z innymi preparatami.

Psychiatra i psycholog często współpracują – połączenie farmakoterapii z psychoterapią poprawia efekt leczenia chociażby w depresji.

Czytaj więcej: Narcyza poznasz po tych trzech zdaniach. Uważaj na taki związek

Jak zdecydować: psycholog czy psychiatra?

Gdy zastanawiasz się, czy wystarczy rozmowa z psychologiem, czy lepiej od razu umówić się do psychiatry, kieruj się przede wszystkim intensywnością i charakterem dolegliwości:

Trudności adaptacyjne po stracie, przewlekły stres czy zawirowania w relacjach
Jeśli zmagasz się z przeciągającym smutkiem po rozstaniu, żałobie, zmianie pracy lub czujesz, że konflikt w rodzinie przerasta Twoje możliwości – zacznij od psychologa. Specjalista pomoże nazwać emocje, zaproponuje techniki radzenia sobie i – w razie potrzeby – poprowadzi psychoterapię.

Przedłużający się, nasilający smutek lub lęk oraz kłopoty ze snem
Gdy objawy trwają tygodniami i stopniowo się pogłębiają, pierwszym krokiem również może być psycholog. Jeśli jednak po kilku tygodniach pracy terapeutycznej nie widzisz wyraźnej poprawy, poproś o skierowanie do psychiatry – być może potrzebna będzie farmakoterapia wspierająca proces terapeutyczny.

Myśli o samookaleczeniu, myśli samobójcze, omamy lub gwałtowne zmiany zachowania
Takie sygnały to jednoznaczny alarm. Wymagają natychmiastowej konsultacji psychiatrycznej – a w sytuacji nagłego zagrożenia życia nawet zgłoszenia się do izby przyjęć lub wezwania pogotowia.

Zaświadczenie o zdolności do pracy po epizodzie psychicznym
Jeżeli pracodawca lub ZUS wymaga potwierdzenia stanu zdrowia, musisz udać się do lekarza psychiatry. Tylko on – jako lekarz – posiada uprawnienia do wystawiania orzeczeń i opinii medycznych.

Praca nad samooceną, stresem i rozwojem osobistym
Kiedy celem jest poprawa jakości życia, lepsze zarządzanie emocjami czy rozwój kompetencji interpersonalnych, najbardziej odpowiedni będzie psycholog lub psychoterapeuta. Tutaj kluczowe są narzędzia psychologiczne, a nie leczenie farmakologiczne.

Przeczytaj również: Do tych specjalistów nie będą wymagane już skierowania. Ważna zmiana obowiązuje już od dziś

Warto zacząć od psychologa

Jeśli wciąż wahasz się, od czego zacząć, umów wizytę u psychologa. Podczas pierwszego spotkania specjalista przeprowadzi szczegółowy wywiad, zapyta o czas trwania i nasilenie objawów, a także o Twoje nawyki snu, pracy i relacji z bliskimi. Na tej podstawie oceni, czy wystarczy cykl spotkań wspierających lub psychoterapia, czy też wskazana jest konsultacja u psychiatry w celu pogłębionej diagnostyki, badań laboratoryjnych lub rozważenia farmakoterapii.

Pamiętaj, że ścieżka może działać w obie strony: jeżeli trafisz najpierw do psychiatry i lekarz uzna, że leki nie są konieczne albo stan się stabilizuje, może wręcz zalecić równoległą lub kontynuowaną psychoterapię dla utrwalenia efektów leczenia. W praktyce to właśnie połączenie kompetencji obu zawodów zapewnia najlepsze rezultaty – leki łagodzą objawy biologiczne, a terapia pomaga w zmianie myślenia i zachowań.

Najważniejsze jest, by nie odkładać pierwszego kroku. Im szybciej zgłosisz się po pomoc, tym większa szansa na krótsze, łagodniejsze leczenie i szybszy powrót do satysfakcjonującego życia.

źródła:

• World Health Organization, „World Mental Health Report: Transforming Mental Health for All”, Genewa 2022.
• American Psychiatric Association, „Practice Guideline for the Psychiatric Evaluation of Adults”, 3rd ed., Waszyngton DC 2015.
• Polskie Towarzystwo Psychiatryczne, „Standardy postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w psychiatrii”, Warszawa 2023.
• Polskie Towarzystwo Psychologiczne, „Kodeks etyczno-zawodowy psychologa”, wyd. VIII, Warszawa 2022.