Szczepienia dorosłych pomagają zachować zdrowie. To szczególnie ważne w czasie pandemii COVID-19

Szczepienia ratują miliony osób na całym świecie. Szczepienia to bezspornie najlepszy wynalazek medycyny - sprawiają, że możemy ustrzec się przed niebezpiecznymi dla zdrowia i życia chorobami. Ratują miliony istnień na świecie i sprawiają, że o niektórych bardzo groźnych chorobach możemy zapomnieć. Jednak o szczepieniach mówimy zwykle w kontekście dzieci, kalendarza szczepień obowiązkowych i szczepień zalecanych. Tymczasem w wieku dorosłym powinniśmy się również szczepić, ponieważ nie wszystkie szczepionki były dostępne w okresie naszego dzieciństwa - dotyczy to na przykład szczepienia przeciw pneumokokom. Niektóre szczepienia należy też powtarzać,np. szczepienie przeciw krztuścowi. Z kolei szczepienie przeciw grypie należy wykonywać co roku.

Pneumokoki, grypa i krztusiec. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wydała komunikat,że w czasie pandemii COVID-19 realizacja szczepień ochronnych jest jednym z priorytetowych świadczeń zdrowotnych. Zaznaczyła w nim, że należy informować o ryzyku związanym z chorobami, którym można zapobiegać poprzez szczepienia i o korzyściach wynikających ze szczepień.[1] Szczepienie przeciw pneumokokom jest w kalendarzu szczepień obowiązkowych dla dzieci. Gdyby jednak istniał obowiązkowy kalendarz dla osób dorosłych w Polsce, szczepienie to powinno zostać dedykowane wszystkim osobom dorosłym z podwyższonym ryzykiem zachorowania na choroby pneumokokowe.

Można powiedzieć, że zakażenia pneumokokowe (zakażenia wywołane przez Streptococcus pneumoniae, dwoinka zapalenia płuc) są bardzo niebezpieczne dla maluchów i…ich dziadków. Szczepienia przeciw pneumokokom rekomendowane są osobom po 50 r.ż., a także z osłabionym układem odpornościowym (m.in.: chorobami nowotworowymi, zakażeniem HIV, brakiem śledziony i innych), przewlekle chorym, cierpiącym na choroby serca, płuc, cukrzycę, na przewlekłe schorzenia wątroby i nerek. Zaszczepić powinny się też osoby nadużywające alkoholu i palące papierosy.[2],[3]

Eksperci powtarzają, że powinniśmy się szczepić, co roku, przeciw grypie. To zalecenie dotyczy tak samo dzieci jak i dorosłych.  Grypa to nie „lekkie przeziębienie”, ale poważna choroba.  Szczepienie przeciw grypie zalecane jest szczególnie osobom o obniżonej odporności, kobietom w ciążylub planującym ciążę, osobom z chorobami przewlekłymi oraz seniorom.3

Specjaliści chorób zakaźnych alarmują już od kilku lat, że mamy powrót krztuśca, a to oznacza,że przeciw krztuścowi większość z nas dorosłych powinna się zaszczepić. Szczepienia z dzieciństwa niestety już nas nie chronią. Zaleca się, aby każdy dorosły raz na 10 lat powtarzał to szczepienie. Rekomendowane jest ono szczególnie kobietom planującym ciążę lub w ciąży (po 25 tyg.), a także wszystkim dorosłym, którzy mają kontakt z noworodkiem. [4]

Zakażenia pneumokokowe stanowią istotny problem medyczny w populacji osób dorosłych.  Zapalenie płuc to dominująca postać choroby pneumokokowej u osób dorosłych.[5]  Zachorowania na zapalenie płuc u starszych osób dorosłych oraz u osób dorosłych z chorobami przewlekłymii zaburzeniami odporności mogą prowadzić do hospitalizacji, zaostrzenia chorób towarzyszących i w niektórych przypadkach do śmierci. Zapalenie płuc stanowi ok. 50% hospitalizacji z powodu chorób układu oddechowego u osób dorosłych w Polsce. W 2019 blisko 60 tys. osób dorosłych było hospitalizowanych z powodu zapalenie płuc.[6] W przypadku zachorowania na pneumokokowe zapalenie płuc 1 na 20 osób może umrzeć, ale wskaźnik ten może być wyższy wśród osób starszych.[7] Zakażenie pneumokokami może prowadzić też do inwazyjnej choroby pneumokokowej, czyli zapalenia opon mózgowych, posocznicy czy zapalenia płuc z bakteriemią. Inwazyjna choroba pneumokokowa występuje rzadziej niż zapalenie płuc, ale wiąże się z wysoką śmiertelnościąi ryzykiem długoterminowych następstw. Zgodnie z polskimi danymi prawie 45% przypadków IChP u pacjentów, którzy ukończyli 65. r.ż kończy się śmiercią.8

Na zapalenia płuc najczęściej chorują ludzie po 65. roku życia oraz osoby dorosłe przewlekle chore z współistniejącymi problemami zdrowotnymi. Choroby płuc, a zwłaszcza POChP, choroby serca, wątroby, nerek, zespół nerczycowy, cukrzyca, nowotwory i wszystkie stany upośledzonej odporności niezależnie od ich przyczyny, sprzyjają rozwojowi i ciężkiemu przebiegowi pneumokokowego zapalenia płuc. Leczenia nie ułatwia także fakt, że bakterie pneumokokowe są oporne na działanie antybiotyków i wywołane przez nie zakażenia po prostu źle się leczą. 9

Kto powinien się zaszczepić przeciw pneumokokom? Nie każdy jest tak samo narażony na zakażenie pnemokokowe. Czynniki, które podnoszą ryzyko choroby pneumokokowej u dorosłych można podzielić na cztery kategorie:

·         Wiek – powyżej 50 roku życia jesteśmy bardziej narażeni na chorobę,

·         Zaburzenia odporności - wrodzone i nabyte zaburzenia odporności, zakażenie HIV, przewlekłe choroby nerek, zespół nerczycowy, białaczka, chłoniak Hodgkina, chłoniaki nieziarnicze, immunosupresja, uogólniana choroba nowotworowa,

·         Choroby przewlekłe – przewlekła choroba serca, przewlekła choroba płuc (w tym astma), cukrzyca, przewlekłe choroby wątroby w tym marskość wątroby, anemia sierpowata, wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego, implant ślimakowy, wrodzona i nabyta asplenia,

·         Niezdrowe zachowania – palenie papierosów i nadużywanie alkoholu. [8]

Co ma wspólnego grypa z pneumokokowym zapaleniem płuc? Na zakażenie pneumokokowe narażone są także osoby chorujące na grypę. Streptococcus pneumoniae jest jednym z najczęstszych patogenów wykrywanych u pacjentów hospitalizowanych z powodu grypy.[9] Ciężka grypa może sprzyjać rozwojowi pneumokokowego zapalenia płuc. Nawet 35% przypadków hospitalizacji z powodu grypy prowadzi do jednoczesnego zakażenia bakteryjnego S. pneumoniae. Tymczasem pogrypowe, bakteryjne zapalenie płuc stanowi główną przyczynę chorobowości i umieralności w okresie epidemii/pandemii grypy.[10]

Jak chronić się przed zakażeniem przez pneumokoki? Podobnie jak w przypadku dzieci zalecaną formą profilaktyki zakażenia groźną bakterią są szczepienia.  Dla osób dorosłych dostępne są skuteczne szczepienia, które chronią przed Inwazyjną Chorobą Pneumokokową oraz pneumokokowym zapaleniem płuc. Szczepionka polisacharydowa starszego typu wymaga powtarzania zaszczepienia, szczepionka skoniugowana wymaga tylko jednego podania. Warto dodać, że szczepionkę przeciw pneumokokom można podawać razem ze szczepionką przeciw grypie.

Czy w dobie pandemii COVID-19 szczepienia przeciw grypie, pneumokokom, krztuścowi są bezpieczne?  Jak najbardziej, są zalecane. Pomagają zachować zdrowie, a w niektórych przypadkach nawet uratować życie, szczególnie osobom starszym i z chorobami towarzyszącymi. Minister Zdrowia oraz Główny Inspektor Sanitarny, w oparciu o stanowiska Zespołu ds. Szczepień Ochronnych oraz Polskiego Towarzystwa Wakcynologii oraz kluczowych instytucji zdrowia publicznego wydali rekomendacje dotyczące wykonywania szczepień ochronnych w czasie pandemii COVID-19 w Polsce.[11] Obejmują one m.in. upowszechnianie szczepień przeciwko pneumokokom oraz grypie w grupach ryzyka dorosłych, w tym osób po 60. roku życia i przewlekle chorych (przewlekłe choroby płuc, układu krążenia, nowotwory, cukrzyca, niewydolność nerek i zaburzenia odporności sprzyjają zachorowaniom na zapalenie płuc). Tak samo zalecono upowszechnianie szczepień przeciwko krztuścowi u kobiet w ciąży.[12]

Dlaczego szczepienia przeciw grypie, pneumokokom i krztuścowi są szczególnie istotne podczas pandemii COVID-19? Powyższe szczepienia nie uchronią przed zachorowaniem na COVID-19, ale osoby starsze, osoby dorosłe z zaburzeniami odporności oraz z chorobami przewlekłymi mają większe ryzyko zachorowania na choroby układu oddechowego, takie jak grypa czy pneumokokowe zapalenie płuc, które może prowadzić do hospitalizacji i w niektórych przypadkach do śmierci. W czasie pandemii należy minimalizować ryzyko hospitalizacji ze względu na ryzyko zakażenia COVID-19. Objawy grypy często przypominają objawy COVID-19, co może narazić pacjenta na niepotrzebny kontakt z placówką zajmującą się pacjentami zakażonymi na COVID-19. Infekcja wirusowa może otwierać drogę bakteriom i przyczynić się np. do rozwoju zapalenia płuc. Osoby starsze, które w dodatku chorują przewlekle, zawsze są najbardziej narażone na takie powikłanie. Najnowsze/dotychczasowe badania wskazują, że pneumokoki mogą być przyczyną koinfekcji w przebiegu COVID-19.[13]

Pneumokoki nie liczą lat. Zaszczepieni - zabezpieczeni

Kampania edukacyjna Pneumokoki nie liczą lat. Zaszczepieni- zabezpieczeni ma zwiększyć świadomość na temat groźnych zapaleń płuc i roli szczepień wśród osób dorosłych, szczególnie narażonych na niebezpieczeństwa związane z zakażeniem Streptococcus Pneumoniae. W ramach akcji prowadzone są działania edukacyjne i informacyjne dotyczące szczepień dla dorosłych, a szczególnie profilaktyki groźnych zakażeń pneumokokowych. Dostępna jest także edukacyjna strona www.PneumokokoweZapaleniePluc.pl, na której dostępne będzie kompendium wiedzy na temat pneumokoków i zagrożeń z nimi związanych, porady dotyczące postępowania oraz przydatne informacje dla osób z grup ryzyka.

Organizatorami kampanii jest Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej oraz Pfizer. 

Patronat Honorowy: Główny Inspektorat Sanitarny (GIS)

Partnerzy merytoryczni: Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej, Polskie Towarzystwo Onkologiczne, Polskie Towarzystwo Hematologów i Transfuzjologów, Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej, Polska Grupa Raka Płuc.

Partnerzy kampanii: Fundacja „Onkocafe – Razem lepiej”, Fundacja „Aby żyć”, Fundacja CARITA, Polskie Stowarzyszenie Diabetyków (PSD), Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych ba Astmę, Alergię o POChP, Polskie Stowarzyszenie Stwardnienia Rozsianego (PTSR), Ogólnopolskie Stowarzyszenie Pacjentów ze Schorzeniami Serca i naczyń „ECOSERCE”, Stowarzyszenie Amazonki – Centrum, Stowarzyszenie SANITAS, Stowarzyszenie Edukacji i Diabetologii SED, Fundacja onkologiczna NADZIEJA, Sercoma. Stowarzyszenie Pomocy Chorym a Mięsaki, Stowarzyszenie „Podwale Siedem”, Życie z rakiem – Fundacja Onkologiczna.

Partnerzy medialni: Dziennikarski Klub Promocji Zdrowia oraz Mojacukrzyca.org

Pneumokoki Streptococcus pneumoniae, dwoinka zapalenia płuc. undefinedStreptococcus pneumoniae (S.pneumoniae) to bakteria odpowiedzialna za choroby pneumokokowe, a także wiodący czynnik zapalenia płuc, zapalenia opon mózgowych i sepsy u ludzi. To wyłącznie ludzki patogen, który kolonizuje nosogardziel. Zewnętrzna otoczka polisacharydowa określa serotyp pneumokoka i jest celem dla szczepionek. Do tej pory zidentyfikowano ponad 90 rodzajów pneumokoków, nie wszystkie są jednakowo chorobotwórcze.Choroby pneumokokowe można podzielić na dwa rodzaje. Pierwszy to choroby inwazyjne,tj. zapalenie opon mózgowych, posocznica i zapalenie płuc (w 25% to inwazyjne zapalenia płuc). Drugi rodzaj to choroby nieinwazyjne (śluzówkowe): zapalenie płuc i zapalenie ucha środkowego. Pneumokokowe zapalenie płuc staje się średnio w 1 na 4 przypadki inwazyjne. [14]

Zapalenie płuc to dominująca postać choroby pneumokokowej u osób dorosłych[15], a patogen jest najczęściej odpowiedzialny za pozaszpitalne zapalenie płuc (PZP).18 Zapalenie płuc stanowi ok. 50% hospitalizacji z powodu chorób układu oddechowego u osób dorosłych w Polsce.[16] - U osób dorosłych w wieku 65 lat i starszych ryzyko hospitalizacji z powodu PZP było około 6 razy większe niż u osób dorosłych w wieku 18–64 lat.[17] U osób dorosłych cierpiących na określone choroby przewlekłe (cukrzycę, zastoinową niewydolność serca, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc) ryzyko hospitalizacji z powodu PZP było od 3 do 9 razy większe niż u osób dorosłych nie obciążonych chorobami towarzyszącymi. Ryzyko hospitalizacji u dorosłych pacjentów z cukrzycą jest 3 razy wyższe, z zastoinową niewydolnością serca – 5 razy wyższe, z POCHP – 9 razy wyższe. 17

Czynnikiem, który może utrudniać leczenie jest fakt, że pneumokoki są oporne na działanie antybiotyków. [18]

[1] WHO. Guidance on routine immunization services during COVID-19 pandemic in the WHO European Region. http://www.euro.who.int/\_\_data/assets/pdf\_file/0004/433813/Guidance-routine-immunization-services-COVID-19-pandemic.pdf[2] Wysocki J, Mrukowicz J. Immunoprofilaktyka chorób zakaźnych u dorosłych. Medycyna Praktyczna 12 sierpnia 2019.[3] Program Szczepień Ochronnych na rok 2020. https://www.gov.pl/web/zdrowie/program-szczepien-ochronnych-pso-(dostęp sierpień 2020)

[4] https://szczepienia.pzh.gov.pl/wszystko-o-szczepieniach/po-co-szczepimy-doroslych/3/#jakie-szczepienia-zalecane-sa-osobom-doroslym[5] Jansen AG, et al. Clin Infect Dis. 2009;49(2):e23-e29.

Reproduced from [Welte T et al, Thorax, volume 67(1), pages 71-79, 2012] with permission from BMJ Publishing Group Ltd. 2. Lode HM. Respir Med. 2007;101(9):1864-1873[6] Dane przygotowane w ramach projektu pn.: Mapy potrzeb zdrowotnych – Baza Analiz Systemowych i Wdrożeniowych, Ministerstwo Zdrowia 2019_ http://www.mpz.mz.gov.pl.[7] Centers for Disease Control and Prevention. Pneumococcal Disease.: https://www.cdc.gov/pneumococcal/about/index.html (dostęp sierpień 2020)8 http://koroun.nil.gov.pl/wp-content/uploads/2020/06/Inwazyjna-choroba-pneumokokowa-IChP-w-Polsce-w-2019-roku.pdf9http://koroun.edu.pl/dane-epidemiologiczne/[8] Centers for Disease Control and Prevention. Active Bacterial Core surveillance (ABCs) report. Emerging Infections Program Network: Streptococcus pneumoniae, 2014. http://www.cdc.gov/abcs/reports-findings/survreports/spneu14.pdf. Accessed April 11, 2017. 2. Kobayashi M, et al. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2015;64(34):944-947. 3. Centers for Disease Control and Prevention. Pneumococcal disease. In: Hamborsky J, Kroger A, Wolfe S, eds. Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases. 13th ed. Washington, DC: Public Health Foundation; 2015:279-296.[9] Based on a systematic review and meta-analysis of 27 studies, published since 1982.

* Additional pathogens detected included H. influenzae (3,8%), K. pneumoniae (2,8%), M. pneumoniae (2,6%), and other (15,3%)[10] Klein EY, et al. Influenza Other Respir Viruses. 2016;10(5):394–403. 2. Morris DE, et al. Front Microbiol. 2017;8:1041. 3. Gibson G, Loddenkemper R, Sibille Y, Lundback B, eds. European Lung White Book. Sheffield, United Kingdom: European Respiratory Society; 2013. http://www.erswhitebook.org/chapters/. Accessed August 1, 2018.[11] Komunikat w sprawie wykonywania szczepień ochronnych w czasie pandemii COVID-19: https://www.gov.pl/web/zdrowie/komunikat-sprawie-wykonywania-szczepien-ochronnych-w-czasie-pandemii-covid-19 (dostęp sierpień 2020)[12] https://szczepienia.pzh.gov.pl/wszystko-o-szczepieniach/po-co-szczepimy-doroslych/3/#jakie-szczepienia-zalecane-sa-osobom-doroslym[13] Xiaojuan Zhua et al. Co-infection with respiratory pathogens among COVID-2019 cases. Virus Research 285 (2020) 198005[14] World Health Organization (WHO). Wkly Epidemiol Rec. 2012;87(14):129-144. 2. Said MA, et al. PLoS One. 2013;8(4):e60273.[15] Jansen AG, et al. Clin Infect Dis. 2009;49(2):e23-e29.

Reproduced from [Welte T et al, Thorax, volume 67(1), pages 71-79, 2012] with permission from BMJ Publishing Group Ltd. 2. Lode HM. Respir Med. 2007;101(9):1864-1873

[16] Dane przygotowane w ramach projektu pn.: Mapy potrzeb zdrowotnych – Baza Analiz Systemowych i Wdrożeniowych, Ministerstwo Zdrowia 2019_ http://www.mpz.mz.gov.pl.[17] Ramirez JA, et al. Clin Infect Dis. 2017;65(11):1806–1812.[18] http://koroun.edu.pl/dane-epidemiologiczne/

ARTYKUŁ PARTNERA