Hipogonadyzm - objawy, przyczyny, możliwości leczenia

Zaburzenia funkcjonowania gonad, czyli hipogonadyzm

Mianem hipogonadyzmu określa się zaburzenie układu rozrodczego, które skutkuje dysfunkcjonalnym działaniem gonad – jajników u kobiet oraz  jąder u mężczyzn. Nieczynne gonady nie są w stanie produkować odpowiednich hormonów (np. progesteronu, testosteronu) oraz gamet (jaj i plemników). W toku dojrzewania organizm osiąga dane stadia rozwojowe. W przypadku dysfunkcji gonad niedobór hormonów powoduje niewykształcenie drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych, pojawiających się w okresie dorastania.

Jedną z najczęstszych postaci hipogonadyzmu jest tzw. forma hipogonadotropowa. W tym przypadku główny hormon – gonadoliberyna – jest produkowany w znacznie zmniejszonej ilości.

Hipogonadyzm pierwotny i wtórny

Poszukując przyczyn tego schorzenia należy zastosować podstawowy podział, który obejmuje dwa rodzaje hipogonadyzmu. O pierwotnym mówimy wtedy, gdy gonada nie produkuje wystarczającej ilości hormonów z powodu uszkodzeń w obrębie jej struktury, np. wy wyniku mechanicznego urazu. Hipogonadyzm wtórny jest obniżeniem poziomu hormonów gonadotropowych lub ich całkowitym brakiem, najczęściej w wyniku dysfunkcji w obrębie przysadki mózgowej lub podwzgórza. Oba rodzaje dysfunkcji gonad mogą jednak ujawniać takie same objawy, jednak różnią się one ze względu na płeć.

U mężczyzn do jednych z najczęstszych objawów należą nieosiągnięte zmiany rozwojowe, np. brak mutacji głosu, brak zarostu na twarzy, brak owłosienia pach oraz okolic intymnych, niski poziom libido, a także specyficzne cechy wyglądu sylwetki, takie jaki wąskie biodra i ramiona, długie ręce, niekiedy powiększone piersi.

Kobiety cierpiące na hipogonadyzm mogą dostrzec zaburzenia miesiączkowania (zwłaszcza w postaci skąpego krwawienia lub całkowitego zaniku miesiączki), zanik endometrium, obecność wydzieliny w okolicy brodawek sutkowych oraz obniżony poziomem estrogenów i zmniejszenie libido.

Hipogonadyzm a możliwości leczenia

Za główną metodę leczenia hipogonadyzmu uznaje się farmakologiczne uzupełnianie niedoborów hormonalnych, zwłaszcza gonadotropiny kosmówkowej, w celu zwiększenia stymulacji gonad. Po uzyskaniu poprawy polepszeniu ulegają zarówno funkcje seksualne, jak i samopoczucie. Uzupełniane są również poziomy testosteronu oraz estrogenu i progesteronu. Oprócz tabletek doustnych i zastrzyków jedną z wygodnych metod uzupełniania niedoborów hormonalnych są plastry przylepiane w różnych miejscach bezpośrednio na skórę. Tak jak w przypadku przyjmowania innych leków możliwe są efekty uboczne. Leczenie hipogonadyzmu polega przede wszystkim na leczeniu choroby podstawowej.

Jeśli hipogonadyzm uznano za przejściowy, wywołany na skutek np. późnego dojrzewania, leczenie opiera się początkowo na oczekiwaniu na rozpoczęcie dojrzewania. Jeśli po danym okresie poprawa nie jest widoczna, rozpoczyna się leczenie odpowiednim hormonem zależnie od płci osoby chorej. W przypadku hipogonadyzmu trwałego stosowane jest wieloletnie indukowanie dojrzewania oraz podawanie odpowiednik dawek hormonalnych w sposób regularny. Podejrzewając brak uszkodzeń mechanicznych powodujących dysfunkcję gonad, ważne jest zlecenie szczegółowych badań, obejmujących choroby układu krążenia i nerek, a także badania rezonansem magnetycznym lub przy pomocy tomografii komputerowej, aby wykluczyć przyczyny w postaci guzów oraz innych zmian.

Rokowania różnią się między sobą zależnie od momentu wystąpienia choroby. Bardzo dobre wyniki leczenia uzyskują osoby, u których hipogonadyzm był przejściowy. Po zakończeniu leczenia mogą cieszyć się pełną dojrzałością i sprawnością rozrodczą. Natomiast w hipogonadyzmie wywołanym przez choroby genetyczne gonady bardzo rzadko działają prawidłowo i rokowanie co do uzyskania płodności zazwyczaj jest niepomyślne. Ze względu na rodzaje hipogonadyzmu oraz wiek rozwojowy niezwykle ważne jest indywidualne dobranie środków hormonalnych do występującego problemu.