Badania hormonalne – kto i kiedy powinien wykonać badanie hormonów?
Badania hormonalne – czym w ogóle są hormony?
Hormony to substancje chemiczne, które pełnią w organizmie funkcje przekaźników. Są one wytwarzane i wydzielane przez gruczoły dokrewne, a następnie transportowane z krwioobiegiem do narządów i tkanek docelowych. Kontrolują wiele funkcji fizjologicznych, a także nastrój, są również ważne w utrzymaniu homeostazy w organizmie.
Układ hormonalny człowieka tworzą gruczoły dokrewne, czyli gruczoły wydzielania wewnętrznego, są to:
przysadka mózgowa,
podwzgórze,
tarczyca,
gruczoły przytarczyczne,
szyszynka,
grasica,
nadnercza,
trzustka,
jajniki,
jądra.
Gruczołem nadrzędnym jest przysadka mózgowa – wytwarzane przez nią hormony kontrolują wiele różnych procesów zachodzących w organizmie. „Wyczuwa” ona potrzeby organizmu i wysyła sygnały do różnych narządów i gruczołów w całym ciele, aby regulować ich funkcje. Przysadka jest kontrolowana z kolei przez podwzgórze, którego podstawową funkcją jest utrzymywanie homeostazy. Podwzgórze reaguje na różne sygnały ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego, w tym głód, uczucie sytości, ciśnienie krwi, reaguje również na stres i kontroluje rytm dobowy organizmu, np. wydzielanie melatoniny z szyszynki oraz poziom kortyzolu (hormonu stresu) i temperaturę ciała.
Badania hormonalne – kiedy je wykonać i na czym polegają?
Ponieważ hormony wpływają na ogólny stan zdrowia, istnieje szeroka gama objawów, które mogą sygnalizować brak równowagi hormonalnej. Symptomy te zależą od tego, które gruczoły nie działają prawidłowo.
Najczęstsze zaburzenia hormonalne, dotykające zarówno mężczyzn, jak i kobiety, powodują:
przybieranie na wadze lub utratę masy ciała,
zmęczenie
osłabienie mięśni,
bóle mięśniowe,
ból, sztywność lub obrzęk stawów,
przyspieszone lub zwolnione tętno,
zaparcia lub biegunki,
częste oddawanie moczu,
zwiększone pragnienie,
zwiększony głód lub utrata apetytu,
zmniejszony popęd seksualny,
obniżenie nastroju,
nerwowość, drażliwość
niepłodność,
wypadanie włosów,
sucha skóra,
opuchlizna.
Zaburzenia hormonalne rozpoznaje się na podstawie objawów klinicznych oraz badań laboratoryjnych. Badania hormonalne polegają na pobraniu próbki płynów ustrojowych, takich jak krew, mocz lub ślina, i oznaczeniu w nich stężenia konkretnych hormonów. W przypadku niedoboru hormonów można zastosować syntetyczną hormonalną terapię zastępczą, a w przypadku nadmiernej ich produkcji zaleca się przyjmowanie leków w celu ograniczenia działania hormonu.
Badania hormonalne – jakie badania hormonów wykonać? Jak się do nich przygotować?
O rodzaju badań hormonalnych, jakie pacjent powinien wykonać decyduje lekarz, po analizie stanu chorego oraz na podstawie objawów klinicznych. Istnieją jednak pewne profile hormonalne, które można wykonać odpłatnie, w ramach profilaktyki. Zależą one od kilku czynników, wśród których najważniejsze to wiek oraz płeć.
Badania hormonalne ważne dla kobiet, które mogą pomóc wyjaśnić m.in. przyczyny problemów z cerą, wagą, zaburzeniami miesiączkowymi czy zajściem w ciążę to: poziom TSH, prolaktyny, folikulotropiny, estradiolu, progesteronu, lutropiny, testosteronu, DHEA-S. Mężczyźni powinni natomiast w ramach profilaktyki zdrowotnej wykonać oznaczenie stężenia: testosteronu, estradiolu, DHEA-S, estrogenu, progesteronu, lutropiny, folikulotropiny. Dzięki tym testom możliwe będzie wyjaśnienie m.in. problemów z nadmiernym łysieniem, zaburzeniem funkcji seksualnych czy wahaniem masy ciała.
Na wyniki badań hormonalnych wpływ mają takie czynniki, jak: jedzenie i picie przed badaniem, aktywność fizyczna czy dzień cyklu menstruacyjnego u kobiet, co może powodować problem z ich interpretacją. Dlatego też zawsze powinien je oceniać specjalista – lekarz internista bądź endokrynolog.
