Badania przesiewowe – rodzaje, przebieg
Badania przesiewowe – czym są?
Badania przesiewowe tym różnią się od podstawowych badan profilaktycznych, że aby nazwać je przesiewowymi muszą spełniać pewne określone warunki. Przede wszystkim mają służyć do rozpoznawania tych chorób, których istnienie stanowi poważny problem w społeczeństwie np. nowotworów. Poza tym badania przesiewowe służą do wykrywania tych schorzeń, które mają wczesną fazę bezobjawową, a wykrycie ich w tej fazie skutkuje zmniejszeniem śmiertelności. Badania przesiewowe muszą też charakteryzować się swoistością i czułością diagnostyczną. Oznacza to, że muszą podczas badań wykluczać osoby zdrowe a wykrywać choroby u osób, które naprawdę je mają.
Badaniami przesiewowymi są na przykład:
· mammografia,
· cytologia,
· gastroskopia,
· kolonoskopia,
· oznaczenie antygenu specyficznego dla prostaty PSA.
Badania przesiewowe - kolonoskopia
Kolonoskopia to badanie przesiewowe, które ma na celu zmniejszenie ryzyka śmierci w wyniku zachorowania na raka jelita grubego. Badanie to jest w stanie wykryć polipy u 25 % osób badanych. Duża część tych polipów możliwa jest do usunięcia już w trakcie kolonoskopii. Wskazaniem do wykonania tego badania jest przede wszystkim wiek pacjenta – NFZ refunduje je u osób pomiędzy 55 a 64 rokiem życia. Poza tym wskazane jest ono u osób w wieku 40-49 lat, u których ktoś z bliskich z rodziny (krewni pierwszego stopnia) zachorował już na raka jelita grubego, jak również u osób w wieku 20-49 lat pochodzących z rodziny z zespołem polipowatości rodzinnej gruczolakowatej (FAP). Także osoby w wieku 25-49 lat wywodzące się z rodzin z zespołem Lyncha (dziedzicznego raka jelita grubego nie związanego z polipowatością), są tymi, u których istnieje wskazanie do wykonania kolonoskopii.
Kolonoskopia to badanie endoskopowe, pacjent musi być więc przygotowany, że wnętrze jego jelita grubego będzie oglądane dzięki pomocy giętkiego urządzenia nazywanego endoskopem. Endoskop zakończony jest kamerą, która umożliwia dokładne obejrzenie wnętrza jelita i wyłapanie zaburzeń w błonie śluzowej m.in. polipów. Wykrycie zmian, polipów w trakcie badania umożliwia ich szybkie usunięcie w trakcie trwania badania.
Badania przesiewowe - mammografia
Mammografia to badanie służące wykrywaniu niepokojących zmian w obrębie piersi np. guzków czy torbieli, choć w szczególności jest badaniem przesiewowym w kierunku raka piersi. Sugeruje się, żeby wykonywać je raz na dwa lata. To badanie przeznaczone jest dla kobiet po 40-tym roku życia, dla kobiet młodszych rekomenduje się usg piersi ze względu na odmienną strukturę tkanki w piersiach. Jeśli podczas mammografii wykryte zostaną niepokojące zmiany, wówczas wykonuje się biopsję pod kontrolą usg. Po usunięciu zmiany, patomorfolog już po 40 minutach jest w stanie ocenić, czy zmiana jest złośliwa czy nie, a w ciągu tygodnia pacjenta otrzymuje informację o rodzaju zmiany. Mammografia nie jest badaniem bolesnym, choć kobiety mogą odczuwać lekki dyskomfort wynikający z uciśnięcia piersi.
Badania przesiewowe - cytologia
Głównym celem tego badania przesiewowego jest zmniejszenie śmiertelności kobiet z powodu raka szyjki macicy. NFZ refunduje tego typu badanie u kobiet między 25 a 69 rokiem życia. Mają one prawo do bezpłatnego badania raz na trzy lata. Ze względu jednak na to, że część osób może mieć inne wskazania lekarskie, co do częstotliwości wykonywania tego typu badań, zaleca się, aby częściej wykonywały je kobiety, które:
· wcześnie rozpoczęły współżycie (rekomenduje się, żeby po roku od rozpoczęcia życia seksualnego wykonać cytologię, gdyż współżycie zwiększa ryzyko zachorowania na wirusa HPV),
· miały dużą liczbę partnerów seksualnych,
· mają za sobą dużą liczbę porodów,
· palą od wielu lat papierosy,
· mają niższy status ekonomiczny,
· mają przewlekłe zakażenie onkogennymi wirusami HPV.
