Kiedy miłość dusi. Skąd bierze się chorobliwa zazdrość i czy można ją wyleczyć?

Zazdrość jest częścią życia. Nie zawsze powinna niepokoić

Zazdrość bywa stałym elementem ludzkich relacji. Sama w sobie nie jest problemem – kłopot zaczyna się, gdy przybiera chorobliwą formę, zagarnia codzienność i podkopuje rozsądek. Pojawia się bardzo wcześnie: badania pokazują, że jej ślady widać już u sześciomiesięcznych niemowląt. To nie emocja jest więc „zła”, lecz jej natężenie, czas trwania i skutki, jakie wywołuje w relacji i w funkcjonowaniu osoby.

W niektórych związkach odrobina zazdrości bywa sygnałem, że warto porozmawiać o granicach – ta czujność potrafi nawet wspierać bliskość. W innych staje się paliwem dla kontroli i konfliktów. Zazdrość może więc równie dobrze ostrzegać przed realnym zagrożeniem, jak i mobilizować do troski o związek – wszystko zależy od kontekstu. Gdy jest zaniedbywana, napędza błędne koło podejrzliwości, zawęża perspektywę i rozpuszcza zaufanie.

Rozróżnienie między zwykłą a chorobliwą zazdrością to pierwszy krok do adekwatnej reakcji – po stronie osoby, która jej doświadcza, i jej bliskich. W kolejnych częściach przyjrzymy się typowym oznakom, możliwym źródłom oraz temu, co można z tym zrobić.

Kiedy można mówić o chorobliwej zazdrości?

Chorobliwa zazdrość rzadko wchodzi z hukiem – częściej zaczyna się od drobnych, „rozsądnych” obaw. Najpierw pojawia się nadmierna czujność wobec otoczenia i bliskich: preokupacja lojalnością przyjaciół, skłonność do doszukiwania się ukrytych znaczeń w neutralnych rozmowach, gotowość do reagowania na domniemane afronty tam, gdzie inni po prostu wzruszyliby ramionami.

Z czasem ciężar przenosi się do relacji: zaczyna się sprawdzanie telefonu, dopytywanie o każdy krok, narzucanie ograniczeń. W parze z kontrolą idą zarzuty – regularne oskarżenia o zdradę emocjonalną lub fizyczną. Kiedy napięcie rośnie, wchodzą w grę nacisk i sterowanie: szantaż emocjonalny, próby ograniczania wolności partnera czy partnerki.

W skrajnych postaciach dochodzi do urojeń zazdrości, a wtedy realnie rośnie ryzyko przemocy – to moment wymagający zdecydowanej reakcji otoczenia. Jak mówią osoby, które przez to przeszły, granica bywa przekraczana niepostrzeżenie: zaczyna się od „drobiazgów”, a kończy na wzorcu, który utrudnia normalne funkcjonowanie pary.

Skąd bierze się chorobliwa zazdrość?

Chorobliwa zazdrość może występować jako samodzielny problem emocjonalny, ale bywa też częścią szerszego obrazu klinicznego. Specjaliści podkreślają, że u niektórych osób rozwija się ona na tle paranoicznego zaburzenia osobowości. Gdy podejrzenia utrwalają się i zaczynają dominować nad innymi treściami, wchodzi w grę rozpoznanie o charakterze psychotycznym – w zaburzeniu urojeniowym mówimy o co najmniej miesiącu trwałych urojeń bez innych objawów psychozy.

W tym obrazie często pojawia się specyficzny wzorzec: w podtypie zazdrości osoba jest przekonana o niewierności partnera, mimo braku wiarygodnych dowodów. Jedną z najlepiej opisanych konfiguracji jest tzw. zespół Otella, częściej obserwowany u mężczyzn nadużywających alkoholu. Charakterystyczna jest wówczas gotowość do uznawania za „dowód” zdrady przypadkowych drobiazgów – telefonu w historii połączeń, paragonu z kieszeni, starego listu.

Osoby doświadczające takiej zazdrości opisują, że ich myślenie zwęża się do jednego tematu, a emocje rozpalają wyobraźnię. W praktyce oznacza to codzienność zdominowaną przez poszukiwanie potwierdzeń i interpretowanie każdego szczegółu przez pryzmat rzekomej niewierności.

 

Czy można się wyleczyć z chorobliwej zazdrości?

Sięganie po wsparcie ma sens na każdym etapie, a wybór interwencji zależy od nasilenia objawów i poziomu bezpieczeństwa. W łagodniejszych postaciach pomaga doprecyzowanie granic w związku oraz praca nad regulacją emocji i nawykami myślenia; przy silniejszych objawach bywa potrzebna farmakoterapia. Warto jednak mieć realistyczne oczekiwania – leki przeciwpsychotyczne mogą pomóc, ale nie zawsze w pełni redukują dolegliwości. Równolegle często toczy się najważniejsza praca: odbudowa zaufania, ustalenie zasad kontaktu i ćwiczenie dystansu wobec natrętnych myśli. Niekiedy kluczowe staje się zapewnienie bezpieczeństwa wszystkim zaangażowanym – w sytuacji realnego zagrożenia wskazana może być hospitalizacja. Czytaj także: Tak wygląda utajony alkoholizm w codziennym życiu. Ekspert wymienia dwa sygnały

Źródła: 
Kingham M., Gordon H. Aspects of morbid jealousy
Review of Othello syndrome and its relationship with neurological disorders (European Psychiatry)