Czas obalić niebezpieczne tabu, czyli rozmowa o chorobach wenerycznych
Choroby przenoszone drogą płciową to temat tabu, o którym wciąż mówi się za mało. Tymczasem liczba zakażeń z roku na rok rośnie. Jakie choroby weneryczne występują najczęściej, jakie objawy powinny zaniepokoić i wreszcie – jak skutecznie im zapobiegać?
Na temat chorób wenerycznych, diagnostyki i profilaktyki, miałam przyjemność porozmawiać z dr n.med. Justyną Czarny, lekarzem specjalistą dermatologii i wenerologii, adiunktem Katedry i Kliniki Dermatologii, Wenerologii i Alergologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.
Najczęstsze choroby przenoszone drogą płciową
Jakie choroby weneryczne najczęściej pojawiają się u Pani w gabinecie?
Do naszej poradni najczęściej zgłaszają się pacjenci z podejrzeniem kiły, rzeżączki, chlamydii i z brodawkami płciowymi.
Jakie objawy powinny skłonić do wizyty u wenerologa?
Objawy chorób przenoszonych drogą płciową są niezwykle różnorodne i nie dotyczą jedynie okolic genitalnych. Przede wszystkim należy skonsultować z lekarzem wszystkie nowe zmiany skórne lub na błonach śluzowych okolicy anogenitalnej o charakterze owrzodzenia, nadżerki, grudki lub guzka. Dotyczy to osób aktywnych seksualnie, szczególnie po kontakcie z nowym partnerem lub mających kilka partnerów seksualnych.
Do drugiej grupy objawów należą: wydzielina z cewki moczowej lub pochwy, bolesność przy oddawaniu moczu, częstomocz, ból i pieczenie przy stosunku.
Do kolejnej grupy objawów należą objawy ogólnoustrojowe, do których należą między innymi gorączka, powiększone węzły chłonne, osłabienie, wysypka na skórze.
Czy leczenie chorób wenerycznych jest łatwe? Czy zawsze jest skuteczne?
Tak, w przypadku prawidłowego rozpoznania, leczenie chorób wenerycznych w większości opiera się na prostych schematach leczenia – aczkolwiek kluczowe jest prawidłowe rozpoznanie i szybkie podjęcie odpowiedniego terapii.
Manifestacja kliniczna tych chorób bywa dość szeroka, szczególnie w kile czy zakażeniu wirusem HIV, które zwłaszcza na początkowym etapie mogą sugerować zupełnie inne choroby.
Zmiany skórne pojawiające się w przebiegu kiły mogą przypominać na przykład łupież różowy Gilberta, zmiany wypryskowe w przebiegu alergii kontaktowej, łuszczycę lub grzybicę – szczególnie gdy zmiany obejmują dłonie i podeszwy stóp.
W przypadku zakażenia HIV, zanim pojawią się typowe objawy dla chorób oportunistycznych (związanych z immunosupresją w przebiegu rozwinięcia AIDS), może występować okres bezobjawowego bądź skąpoobjawowego zakażenia, co również może wpłynąć na opóźnienie prawidłowego rozpoznania. Należy zatem pamiętać, iż często choroby weneryczne mogą przebiegać bezobjawowo; dlatego tak ważne są diagnostyka i badania profilaktyczne w tym kierunku. Przeczytaj: Niepokojące dane: rośnie liczba zakażeń tymi chorobami. Długo nie dają objawów, przez co chorzy zarażają innych
Ważna jest diagnostyka chorób wenerycznych
Opóźniona diagnostyka chyba może przyczyniać się do zwiększenia ryzyka przenoszenia chorób?
Dokładnie, opóźniona diagnostyka sprawia, że pacjent nie jest świadomy, że może zakażać też inne osoby. Dopóki nie ma odpowiedniego rozpoznania i nie jest wdrożone leczenie, może dochodzić do rozszerzenia się transmisji do kolejnych partnerów seksualnych, z czym w ostatnim czasie mamy duży problem.
Mamy duży wzrost zapadalności na choroby weneryczne w Polsce, ale nie tylko, bo również w Europie Zachodniej. Obserwujemy zresztą ten trend wzrostowy globalnie. Skala problemu jest różna w poszczególnych regionach świata, ale i w kraju widać bardzo duży wzrost zakażeń HIV, kiłą, chlamydią czy rzeżączką.
Dlaczego osób z chorobami wenerycznymi przybywa? Przecież mamy prezerwatywy. Czy one nie wystarczą do tego, żeby bronić się przed tymi chorobami?
Prezerwatywy są oczywiście bardzo skuteczne, jeśli są używane regularnie przy każdym kontakcie seksualnym. Problemem jest brak ich stosowania albo stosowanie epizodyczne. Właśnie w takich przypadkach dochodzi do zakażeń.
Ryzyko dodatkowo wzrasta przy licznych kontaktach seksualnych z wieloma partnerami, ponadto przy stosowaniu środków psychoaktywnych lub alkoholu, które zaburzają ocenę ryzyka i drastycznie obniżają bezpieczeństwo przy kontakcie seksualnym. Przeczytaj: Jak można zarazić się HIV? 3 główne drogi zakażenia HIV
Dla nas, lekarzy, dużym utrudnieniem jest rzadkość wykonywania testów diagnostycznych czy badań w kierunku chorób wenerycznych. W zasadzie te badania powinny być szeroko stosowane zarówno u lekarzy rodzinnych, jak i ginekologów, urologów i właśnie wenerologów. Badania w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową powinny wchodzić w standardowy pakiet badań profilaktycznych.
Profilaktyka chorób przenoszonych drogą płciową
Czyli jakie badania wykonywać i jak często?
Przede wszystkim te badania powinny być wykonywane, kiedy rozpoczynamy nową relację, czyli przed rozpoczęciem współżycia z nowym partnerem. Po zakończeniu związku, a także w przypadku, gdy nie jesteśmy pewni co do wierności partnera, lub jesteśmy w relacji seksualnej z kilkoma osobami, też warto wykonać badania profilaktyczne wykluczające zakażenie HIV i kiłę. Ponadto warto przebadać się w kierunku zapalenia wątroby, bo to również jest choroba przenoszona między innymi poprzez kontakt seksualny.
Jeżeli mamy jakiekolwiek inne objawy, np. powtarzające się zapalenia cewki moczowej, patologiczne wydzieliny z pochwy, zaburzenia cyklu miesiączkowego czy zapalenie jajników lub jajowodów – warto wykonać wymaz z cewki lub z pochwy/szyjki macicy, by poszerzyć badania szczególnie w kierunku rzeżączki, chlamydii trachomatis. Przeczytaj: Chlamydia – objawy, przyczyny, leczenie
Gdzie można zrobić takie badania?
Badań profilaktycznych w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową nie trzeba robić u wenerologa. Do specjalisty (lekarz dermatolog-wenerolog) należy się zgłosić, kiedy mamy już podejrzenie choroby na podstawie objawów lub wyników badań, ale też w przypadku innych przesłanek np. po kontakcie seksualnym z osobą, u której potwierdzono np. kiłę lub rzeżączkę. Natomiast badania przesiewowe można wykonać u lekarza rodzinnego, dermatologa, ginekologa, urologa.
Co ważne, badania można też wykonać anonimowo w specjalnych punktach. Niektórych pacjentów może krępować rozmowa na temat życia seksualnego i relacji, dlatego w całym kraju działają punkty diagnostyczne, w których takie badania można wykonać bez podawania danych osobowych. Są to Punkty Konsultacyjno-Diagnostyczne (PKD) gdzie bezpłatnie, anonimowo i bez skierowania można wykonać testy na HIV, kiłę oraz HCV.
W większych miastach takie punkty zwykle zlokalizowane są przy szpitalach zakaźnych, tak jest np. w Gdańsku. Ponadto zdarza się, że badania są prowadzone przez różne fundacje, które organizują badania np. w kierunku HIV również podczas imprez masowych, na koncertach i festiwalach.
Z szybkich testów w kierunku zakażenia HIV i kiły można też skorzystać samodzielnie w domu. Tego typu testy są dostępne odpłatnie w aptekach, należy jednak pamiętać o wymaganym czasie po ekspozycji, po którym test można już wykonać. Każdy dodatni wynik należy skonsultować z lekarzem.
Ten mit sprzyja przekazywaniu chorób wenerycznych
Z jakimi mitami na temat chorób wenerycznych dobrze by było się rozprawić?
Najpopularniejszy mit, z jakim się spotykam, dotyczy kontaktów oralnych. Często pacjenci uważają, że takie kontakty zmniejszają ryzyko zakażeń przenoszonych drogą płciową, że są bardziej bezpieczne. Jest to nieprawda.
Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), HSV, rzeżączka, chlamydia trachomatis, kiła, HIV, zapalenie wątroby typu B (HBV) i prawdopodobnie zapalenie wątroby typu C – są przenoszone drogą seksu oralnego.
W przypadku kiły, gdzie choroba przenoszona jest przez kontakt błony śluzowej z wydzieliną ze zmian chorobowych, nie ma żadnego znaczenia rodzaj kontaktu seksualnego, bowiem do zakażenia może dojść zarówno w trakcie zbliżenia waginalnego, analnego, jak i oralnego, bez względu na to, czy była ekspozycja na ejakulat, czyli na wytrysk.
Zatem jeszcze raz: również kontakty oralne bez prezerwatywy są obarczone dużym ryzykiem zakażenia.
Wróćmy jeszcze na chwilę do prezerwatyw. Czy one zawsze chronią przed zakażeniem?
Brodawki płciowe wywołane przez wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) czy mięczak zakaźny to choroby, które mogą obejmować okolice niepokryte prezerwatywą, np. wzgórek łonowy, okolice moszny, pachwin. Zatem może dochodzić do przenoszenia się tych chorób mimo użycia prezerwatywy.
Natomiast trzeba pamiętać, że prezerwatywy zawsze redukują ryzyko przenoszenia chorób. Nie usuwają tego ryzyka całkowicie, niemniej jeśli są zakładane prawidłowo i używane przy każdym stosunku, stanowią podstawowe narzędzie do ochrony przed chorobami wenerycznymi.
