Nadczynność tarczycy – przyczyny, objawy, leczenie
Czym jest nadczynność tarczycy?
Tarczyca jest gruczołem dokrewnym stanowiącym część układu hormonalnego – odpowieda za wydzielanie hormonów (tyroksyny, trójjodotyroniny oraz kalcytoniny), które wpływają na pracę całego organizmu. Tarczyca znajduje się w przedniej dolnej części szyi w okolicy krtani. Zbudowana jest z dwóch płatów, które przypominają kształtem skrzydła motyla. Jej praca jest ściśle powiązana z pracą przysadki mózgowej wydzielającej hormon tyreotropowy pobudzający syntezę i wydzielanie hormonów tarczycy oraz z podwzgórzem produkującym tyreoliberynę (powodującą uwolnienie TSH).
Nadczynność tarczycy, inaczej hipertyreoza (łac. hyperthyreosis), to choroba charakteryzująca się nadmiernym wydzielaniem hormonów:
Trójjodotyroniny (T3) – około 80% tego hormonu wytwarzane jest przez odjodowanie trójjodotyroniny, a pozostałe 20% zostaje wyprodukowane bezpośrednio w gruczole. Tyroksyna transportowana jest przez krwioobieg obwodowy (około 0,3% całkowitego T3 uważa się za wolną frakcję). T3 ma działanie anaboliczne, odgrywa również kluczową rolę we wzroście i dojrzewaniu płciowym. Na poziom T3 w organizmie może wpływać przyjmowanie pewnych leków, ostry i przewlekły stres oraz różne choroby niezwiązane z tarczycą.
Tyroksyny (T4) – podstawową jej funkcją jest stymulowanie przemiany materii wszystkich komórek i tkanek w organizmie (bierze udział m.in. w wchłanianiu glukozy czy rozpadzie tłuszczów). Stymuluje również pracę gruczołów płciowych oraz reguluje cykle menstruacyjne u kobiet.
Kalcytoniny – jest ona produkowana przez komórki C tarczycy i bierze udział w regulacji gospodarki wapniowo-fosforowej oraz wpływa na metabolizm kości. Oznaczenie poziomu kalcytoniny jest konieczne podczas diagnostyki nowotworów tarczycy.
Nadczynność tarczycy – przyczyny
Najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy (u ok. 70% chorych) jest schorzenie autoimmunologiczne – choroba Gravesa-Basedowa. Jest ona wywoływana przez przeciwciała pobudzające gruczoł i powodują powiększenie tarczycy oraz wydzielanie zbyt dużej ilości hormonów. Ten typ nadczynności tarczycy zwykle jest dziedziczny i występuje najczęściej u młodych kobiet.
Inną przyczyną nadczynności tarczycy jest jeden lub kilka guzków tarczycy (jest to tzw. wole guzkowe nadczynne), które mogą stopniowo rosnąć i zwiększać swoją aktywność, wówczas całkowita produkcja hormonu tarczycy jest większa niż normalnie
Rzadszą przyczyną nadczynności jest stan zwany zapaleniem tarczycy, przeważnie spowodowany infekcją wirusową obejmującą gruczoł tarczowy. Objawy nadczynności mogą być również spowodowane przyjmowaniem zbyt dużej ilości hormonu tarczycy w postaci tabletek – wówczas mamy do czynienia z nadmiarem hormonu tarczycy, ale tarczyca nie jest nadczynna.
Nadczynność tarczycy – objawy
Kiedy gruczoł tarczowy jest nadczynny, przyspiesza metabolizm, a to wywołuje następujące objawy:
nerwowość,
niepokój,
zmęczenie,
przyspieszone bicie serca,
drżenie rąk,
nadmierne pocenie,
permanentne uczucie gorąca,
utratę masy ciała przy zwiększonym apetycie,
powiększenie tarczycy (tzw. wole),
nieregularne cykle miesiączkowe,
trudności z zajściem w ciążę,
częstsze oddawanie stolca, biegunki,
nadmierne wypadanie włosów,
bezsenność,
problemy z koncentracją.
Niedostrzeżone odpowiednio wcześnie objawy i tym samym nieleczona nadczynność mogą prowadzić do poważnych zaburzeń, m.in: udarów mózgu, zawałów mięśnia sercowego lub osteoporozy.
Nadczynność tarczycy – diagnostyka i leczenie
U pacjentów, którzy zgłaszają lekarzowi objawy sugerujące występowanie nieprawidłowości w pracy tarczycy, zlecone zostaje badanie krwi, którego celem jest określenie stężenia TSH we organizmie. Przy nieprawidłowym wyniku włącza się dodatkową diagnostykę: określenie poziomu hormonów FT3 i FT4, a czasami również badania obrazowe, np. USG tarczycy i test wychwytu jodu radioaktywnego.
W leczeniu nadczynności tarczycy stosuje się:
leki przeciwtarczycowe (tyreostatyki) sprawiające, że tarczyca wytwarza mniej hormonów; zazwyczaj leczenie trwa od roku do kilku lat,
leki beta-adrenolityczne (beta-blokery), które zmniejszają objawy nadczynności,
jod radioaktywny,
chirurgiczne usunięcie tarczycy (tyreoidektomia), stosuje się je, gdy powiększające się wole uciska gruczoł.
Ponieważ nadczynność tarczycy wpływa nie tylko na zdrowie fizyczne, ale i psychiczne, powodując m.in. silne napięcie emocjonalne, ważne jest znalezienie wsparcia – pomocne mogą okazać się wizyty u psychologa.
