"To twoja wina. Wystarczy mniej jeść". Lekarze o tym, czego nie mówić chorym na otyłość

Przyczyną otyłości nie jest lenistwo

Otyłość w uproszczony sposób można zdefiniować jako nadmierne nagrodzenie tkanki tłuszczowej stwarzające zagrożenie dla zdrowia. I chociaż jest to choroba , jak każda inna, winą za zachorowanie na nią, notorycznie obarcza się chorych, zarzucając im zaniedbanie, czy lenistwo. Tymczasem, jak dowodzą badania i specjaliści, jej przyczyny są bardziej złożone.

– Otyłość to nie kwestia wyglądu, to choroba. Pod względem biologicznym należy na nią patrzeć identycznie jak na nowotwór czy cukrzycę – tłumaczy prof. dr hab. n. med. Paweł Bogdański z Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości, ekspert zaangażowany w kampanię "Pomówmy szczerze o otyłości".

Ekspert dodaje, że chory organizm nie potrafi "wyczuć”, że pobiera zbyt dużo energii i nie potrafi tego zablokować korzystając z mechanizmów neurohormonalnych – to właśnie one ulegają "zepsuciu”. Prof. Bogdański wyjaśnia, że otyłość jest chorobą przewlekłą, trudną w leczeniu, z zaostrzeniami i bez tendencji do samoleczenia.

– Żyjemy w środowisku obesogennym, czyli sprzyjającym rozwijaniu się otyłości. Jesteśmy otoczeni obfitością: pokarmów, napojów, które zawierają uzależniające wzmacniacze smaku – mówi lekarz. – Minimalizujemy aktywność fizyczną, zaburzamy dobowy rytm odpoczynku. Zbyt mało osób wie, że także każda godzina snu mniej, każdy stres , powodujący wyrzut kortyzolu , to zwiększone ryzyko otyłości – przestrzega.

Stygmatyzacja chorych to dramat

Wiele badań opinii publicznej wskazuje, że chorzy na otyłość są jedną z najbardziej stygmatyzowanych grup . Prawie 70 proc. Polaków przyznaje, że było świadkami przemocy psychicznej wobec osób z otyłością. "Grubas", "knur", "świnia", "wieprz" – to tylko niektóre z wymienionych określeń.

Co ważne, aż 34 proc. chorych doświadczyło negatywnego komentowania ich wyglądu w pracy. – Wstrząsające jest to, że chorych porównuje się do zwierząt –zauważa prof. Bogdański. – To forma dehumanizacji. Jednym okrutnym słowem odbiera się komuś podmiotowość, prawo do uczuć.

Zdaniem eksperta takie podejście nie sprzyja terapii. – Tak silne odium społeczne jest rzeczywistą barierą do podejmowania przez chorych walki o zdrowie: nie szukają fachowej pomocy, a choroba pustoszy zdrowie coraz bardziej. Dlatego konsekwentna edukacja społeczna na ten temat jest tak ważna – mówi lekarz.

Edukacja na temat otyłości to podstawa

W ramach kampanii "Porozmawiajmy szczerze o otyłości " powstały dwa praktyczne narzędzia stanowiące rzetelne źródło wiedzy. Pierwsze to "Karta Praw Chorego na Otyłość" – dokument mający przeciwdziałać ignorowania problemu otyłości przez lekarzy. Plik ma pomóc pacjentom m.in. w komunikacji z lekarzami bagatelizującymi ich problemy.

Drugim narzędziem jest "Praktyczny słownik. Jak wspierająco mówić o otyłości?" , który pomoże w lepszym zrozumieniu chorych i pozwoli zamienić zwroty negatywne na pozytywne. Co ważne, są to rekomendacje przedstawicieli Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości . W pomoc chorym zaangażowała się dziennikarka Beata Tadla.

“Zastanówmy się przez chwilę, jakie myśli przychodzą nam do głowy, gdy nie włączamy świadomości, a w naszym otoczeniu pojawia się osoba z otyłością. Z automatu uruchamia się stereotyp. (…) Zastanówmy się przez chwilę… I wyciągnijmy wnioski” – czytamy w opracowanym przez nią słowniku.

Czego nie mówić chorym na otyłość? To powinien wiedzieć każdy

W słowniku przygotowanym przez ekspertów czytamy, żeby unikać określenia osób chorujących na otyłość mianem "grubych", "puszystych", "przy kości", "pulchnych" . Zamiast tego lepiej mówić o "osobach z nadmiernym BMI", “osobach chorych na otyłość”, a także o “osobach z otyłością”.

Lekarze we współpracy z psychologami radzą też, aby nie mówić o "odchudzaniu" , "zrzuceniu  nadmiernych kilogramów", "kuracjach odchudzających", ponieważ "otyłość nie jest chorobą, którą się odchudza, tylko leczy". Dopuszczalne jest jedynie mówienie o “redukcji masy ciała”, jej zmniejszeniu.

Należy też unikać wyrażeń takich jak “efekt jo-jo” czy “przejście na dietę” . Zamiast tego można mówić o “nawrocie choroby" i “terapii/leczeniu otyłości” – ta informacja powinna być istotna nie tylko dla bliskich chorych, ale również dla lekarzy, którzy nierzadko każą pacjentom schudnąć.

Przede wszystkim trzeba jednak pamiętać, aby pod żadnym pozorem nie osądzać chorych – to ich nie motywuje, a zniechęca i krzywdzi. Nie stawiajmy też diagnoz zamiast lekarza. Nie mówmy: “To Twoja wina. Wystarczy mniej jeść”, bo to nie jest prawda – otyłość jest chorobą, która wymaga kompleksowego leczenia.

Zobacz też:

O tym skutku otyłości u dzieci nikt nie mówi. Może być najgroźniejszy ze wszystkich

Czy otyłość jest dziedziczna? Jaki jest udział genów w rozwoju otyłości?

Otyłość u dzieci i młodzieży - Jak pomóc dziecku z otyłością? Ekspert tłumaczy