Układ dopełniacza - czym jest i jakie funkcje pełni? Wskazania, przebieg

Czym jest układ dopełniacza?

Układ dopełniacza to białka pełniące rolę przeciwciał i utrzymujące działania układu odpornościowego. Klasyfikowany jest także jako odporność nieswoista, z uwagi na umiejętność samodzielnego rozpoznawania obcych przeciwciał. Białka układu dopełniacza są przez monocyty i hepatocyty. Do ich aktywacji dochodzi na skutek pojawienia się obcych antygenów.

Istnieją trzy drogi aktywacji białek układu dopełniacza. Pierwszą z nich jest droga klasyczna, która polega na aktywacji kolejnych elementów dopełniacza, w przebiegu której obca komórka ulega rozpadowi, więc dochodzi do jej śmierci i nie stanowi już zagrożenia.Druga droga zwana alternatywną oraz trzecia - lektynowa mająca taki sam cel, jaki jest w drodze klasycznej - ujarzmienie niechcianego drobnoustroju. 

Białka w układzie dopełniacza rozpuszczają się w osoczu i w płynach ustrojowych. Elementy układu dopełniacza klasycznej drogi aktywacji oznaczane są literami C oraz cyframi od 1–9. W oznaczeniu wykorzystuje się tak samo małe litery a, b, c, co pozwala lepiej opisać kaskadę aktywacji.

Jakie funkcje pełni układ dopełniacza?

Układ dopełniacza pełni szereg ważnych funkcji, wśród których wymienia się:

• eliminowanie zmienionych i wadliwych komórek,

• chemotaksja,

• usuwanie kompleksów immunologicznych,

• wspomaganie układu odporności,

• rozpuszczanie i usuwanie bakterii oraz wirusów,

• uwalnianie substancji powodujących stan zapalny.

Badanie układu dopełniacza przeprowadza się, aby sprawdzić, czy występujące w układzie dopełniacza niedobory są powodem wystąpienia stanu zapalnego oraz czy są odpowiedzialne za jego powstanie. 

Wskazania do wykonania badania - układ dopełniacza

Badanie układu dopełniacza umożliwia diagnostykę w przypadku:

• infekcje bakteryjne,

• obrzęk naczynioruchowy,

• podejrzenia chorób układowych tkanki łącznej przebiegających z przewlekłym pobudzeniem układu dopełniacza,

• rozpoznanie przyczyn nawracających infekcji,

• choroby nerek,

• podejrzenie schorzeń kłębuszków nerkowych, zapalenia naczyń czy reumatoidalnego zapalenia stawów,

• choroba posurowicza,

• podejrzenie schorzeń autoimmunologicznych, np. tocznia układowego-rumieniowatego,

• odziedziczenie niedoborów immunologicznych.

W przypadkach podejrzenia niedoboru danego składnika dopełniacza wykonuje się oznaczenie całkowitej aktywności tego układu. Wynik wskazujący na obniżoną lub podwyższoną aktywność układu nie jest wystarczający do rozpoznania konkretnej choroby, jest za to pomocny w ustaleniu, czy w przebiegu danej dolegliwości ma swój udział układ odpornościowy.

Układ dopełniacza - przebieg badania

Przede wszystkim, aby uzyskać miarodajny wynik, należy na badanie stawić się na czczo - nie jeść co najmniej 8 godzin przed wykonaniem badania. Materiałem wykorzystywanym do badania układu dopełniacza jest surowica, którą pobiera się z żyły łokciowej pacjenta. Na wynik oczekuje się około 48-72 godziny. Wynik należy skonsultować ze specjalistą.