80% chorych to kobiety. Zdaniem naukowców przyczyną bywa stres
Gdy organizm zaczyna toczyć walkę z samym sobą, skutki mogą być poważne – a to właśnie kobiety padają ofiarą tego zjawiska najczęściej. Naukowcy coraz lepiej rozumieją, dlaczego układ odpornościowy u kobiet bywa bardziej podatny na błędy i z czego wynika jego nadreaktywność.
Istota chorób autoimmunologicznych
Choroby autoimmunologiczne to schorzenia, w których organizm, zamiast bronić się przed zagrożeniami zewnętrznymi, zaczyna atakować własne komórki i tkanki. Mogą przebiegać łagodnie, ale wiele z nich prowadzi do poważnych, przewlekłych problemów zdrowotnych. Najczęstsze to m.in. toczeń (SLE), reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczyca, zespół Sjögrena i twardzina układowa.
Co ciekawe, wszystkie te choroby cechuje wyraźna przewaga występowania u kobiet. Szacuje się, że aż 80% pacjentów z diagnozą choroby autoimmunologicznej to kobiety. Praca badaczy z Xavier University School of Medicine analizuje możliwe przyczyny tej dysproporcji.
Rola chromosomu X i inaktywacji genów
Jedna z hipotez mówi o roli chromosomu X, którego kobiety mają dwa egzemplarze, a mężczyźni tylko jeden. Na chromosomie X znajduje się wiele genów związanych z odpornością, więc kobiety są genetycznie mocniej obciążone ryzykiem mutacji.
Przeczytaj też: Geny nie kłamią. Tych 6 cech dziecko dostaje w spadku po tacie
Proces tzw. losowej inaktywacji jednego z chromosomów X w komórkach kobiecych, który powinien chronić przed nadmiarem ekspresji genów, może czasem przebiegać nieprawidłowo. Jeśli tak się stanie, układ odpornościowy może błędnie rozpoznawać własne komórki jako obce. Zjawisko to wiązane jest głównie z toczniem rumieniowatym, gdzie brak skutecznej inaktywacji X prowadzi do nadprodukcji przeciwciał.
Hormony i czynniki zapalne
Kolejnym istotnym czynnikiem są zmiany hormonalne — szczególnie te zachodzące podczas dojrzewania, ciąży i menopauzy. Estrogeny mają działanie przeciwzapalne, a ich spadek (np. po porodzie lub w okresie menopauzy) może ułatwiać rozwój chorób autoimmunologicznych.
Badania pokazują, że ryzyko wystąpienia reumatoidalnego zapalenia stawów istotnie wzrasta w pierwszych miesiącach po urodzeniu dziecka. Z kolei u dziewczynek po rozpoczęciu dojrzewania dramatycznie rośnie liczba przypadków tocznia. To wskazuje na silny związek między żeńskimi hormonami płciowymi a regulacją odporności.
Nie bez znaczenia pozostaje również czynnik psychiczny – stres, który może działać jak katalizator w rozwoju chorób autoimmunologicznych. Przewlekły stres prowadzi do podniesienia poziomu kortyzolu i adrenaliny, co początkowo tłumi reakcje immunologiczne, ale z czasem powoduje ich destabilizację.
U kobiet, które i tak mają bardziej reaktywny układ odpornościowy, stres może wywołać stan zapalny nawet bez obecności infekcji czy urazu. Wiele pacjentek zgłasza pierwsze objawy choroby po intensywnych przeżyciach emocjonalnych, traumach, depresji.
Stres może też wpływać na działanie osi podwzgórze–przysadka–nadnercza, zaburzając równowagę hormonalną i sprzyjając produkcji autoprzeciwciał. Kobiety, z racji obciążenia społecznego (opieka nad dziećmi, odpowiedzialność zawodowa i domowa), są szczególnie narażone na stres chroniczny, który – jak sugerują badania – odgrywa ogromną rolę w ujawnianiu się lub zaostrzaniu przebiegu chorób autoimmunologicznych.
Przeczytaj też: Autoimmunologiczne choroby skóry – przyczyny, przykłady, objawy
Przyszłość leczenia
Jak dotąd nie udało się opracować skutecznych leków zwalczających choroby autoimmunologiczne, jednak zrozumienie ich biologicznych podstaw może pomóc w opracowywaniu skuteczniejszych metod leczenia.
Autorzy pracy podkreślają również znaczenie profilaktyki: zdrowy styl życia, odpowiednia dieta, unikanie stresu i czujność wobec sygnałów ostrzegawczych mogą zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby lub złagodzić jej przebieg.
Źródło:
Angum F, Khan T, Kaler J, Siddiqui L, Hussain A. The Prevalence of Autoimmune Disorders in Women: A Narrative Review. Cureus. 2020 May 13;12(5):e8094. doi: 10.7759/cureus.8094. PMID: 32542149; PMCID: PMC7292717.
