Badania hormonów – kiedy warto wykonać oznaczenie stężenia hormonów we krwi?
Badania hormonów – czym są w ogóle hormony?
Hormon to substancja chemiczna wytwarzana przez wyspecjalizowane komórki znajdujące się w gruczołach dokrewnych i uwalniana do krwiobiegu. Hormony są nazywane są często przekaźnikami chemicznymi, bowiem ich rolą jest zapewnienie komunikacji między komórkami znajdującymi się w odległych częściach ciała. W ludzkim ciele istnieją dwa sposoby owej komunikacji. Pierwszy służy do łączności między dwoma gruczołami dokrewnymi, gdzie jeden gruczoł uwalnia hormon, który stymuluje inny organ wydzielniczy, drugi to połączenie między gruczołem dokrewnym a narządem docelowym, na przykład, gdy trzustka uwalnia insulinę, która powoduje, że komórki mięśniowe i tłuszczowe pobierają glukozę z krwiobiegu.
Wzajemna zależność między gruczołami (podwzgórze, przysadka mózgowa, tarczyca, przytarczyce, nadnercza, szyszynka, jajniki/jądra), hormonami i innymi narządami docelowymi nazywana jest układem hormonalnym (inaczej endokrynnym bądź wewnątrzwydzielniczym). Hormony wpływają na wiele czynności fizjologicznych, w tym wzrost, metabolizm, apetyt, dojrzewanie i płodność. Nadmiar bądź niedobór hormonów może poważnie zaburzać pracę całego organizmu i powodować szereg objawów. Badania hormonów pomagają ustalić przyczynę tych zaburzeń.
Badania hormonów – objawy zaburzeń hormonalnych
Objawy braku równowagi hormonalnej zależą od tego, które gruczoły dokrewne nie pracują prawidłowo, najbardziej charakterystyczne symptomy to:
nagłe zwiększenie lub zmniejszenie masy ciała,
przyspieszenie lub spowolnienie akcji serca,
podwyższenie lub obniżenie stężenia glukozy we krwi,
wahania nastroju
osłabienie, zmęczenie,
zmniejszone libido,
zaburzenia cyklu menstruacyjnego,
problemy z zajściem w ciążę i jej utrzymaniem.
W przypadku pojawiania się wyżej wymienionych oznak, najczęściej oznacza się poziom hormonów tarczycy oraz hormonów płciowych. Badania hormonów obejmują jednak znacznie więcej rodzajów testów.
Badania hormonów– rodzaje
Ponieważ mechanizmem działającym w obrębie układu hormonalnego jest ujemne sprzężenie zwrotne, zazwyczaj przy podejrzeniu występowania zaburzeń w obrębie jednego gruczołu dokrewnego, konieczne jest także przeprowadzenie badań poziomu hormonów wydzielanych przez inne gruczoły. Tak się dzieje np. w przypadku chorób tarczycy. Pierwszym badaniem, które zleca się przy podejrzenia niedoczynności lub nadczynności gruczołu tarczowego jest hormon tyreotropowy (TSH) wydzielany przez przysadkę mózgową, zmiany w jego stężeniu wiążą się ze spadkiem bądź wzrostem hormonów wydzielanych przez tarczycę, czyli trijodotyroniny (FT3) i (FT4).
Jakie badania należy wykonać przy podejrzeniu zaburzeń w pracy innych gruczołów? Przysadka mózgowa, oprócz TSH, wydziela także szereg innych hormonów, m.in. prolaktynę (PRL), hormon folikulotropowy (FSH) czy hormon luteinizujący (LH), których oznaczenie jest przydatne przy niepłodności oraz w diagnostyce zaburzeń cyklu miesiączkowego. Przy tego typu problemach konieczne jest zazwyczaj również zbadanie poziomu hormonów jajników – progesteronu i estrogenów (u mężczyzn będzie to testosteron wytwarzany w jądrach). Objawy sugerujące niedoczynność lub nadczynność przytarczyc wymagają z kolei wykonania badania parathormonu (PTH), natomiast niedoczynność lub nadczynność kory nadnerczy oznaczenia stężenia kortyzolu oraz hormonu adrenokortykotropowego (ACTH) produkowanego przez przysadkę. Podczas poszukiwania przyczyn niedokrwistości niezbędne może się okazać natomiast ustalenie poziomu erytropoetyny, hormonu wytwarzanego w nerkach, odpowiedzialnego za stymulację procesu namnażania krwinek czerwonych.
Badania hormonów – jak przebiegają?
Badania hormonów polegają najczęściej na pobraniu próbki krwi żylnej, najczęściej z żyły ramiennej. Czasami materiałem do badania może być także ślina. Zazwyczaj badania hormonalne nie wymagają szczególnego przygotowania, a wszelkich ewentualnych porad w tym zakresie udzieli lekarz wydający skierowanie bądź pracownik laboratorium.
