Gruźlica popierwotna – co to za choroba i jakie są jej przyczyny
Gruźlica popierwotna – charakterystyka
Gruźlica jest chorobą znaną od zarania dziejów. Postęp w medycynie sprawił, że nie jest to już choroba dziesiątkująca społeczeństwa – wczesna diagnostyka sprawia, że jest ona całkowicie uleczalna. Gruźlica może atakować różne narządy w ludzkim organizmie, ale najczęściej spotykana jest gruźlica płuc. Tę jednostkę chorobową możemy podzielić na dwa typy: gruźlicę pierwotną i gruźlicę popierwotną. Pierwotna ulega zwykle samoograniczeniu, a jej przebieg jest najczęściej bezobjawowy. Gruźlica popierwotna pojawia się często po ok. 2 latach od kontaktu z bakterią lub wiele lat po zakażeniu pierwotnym. Sprzyjają jej wszelkie stany spadku odporności, w szczególności takie jak niedożywienie, niewydolność nerek, cukrzyca, podeszły wiek, zakażenie wirusem HIV, leczenie immunosupresyjne, cytoredukcyjne i kortykosteroidoterapia oraz choroby nowotworowe.
Gruźlica popierwotna przyczyny
Gruźlica popierwotna jest najczęściej wynikiem uaktywnienia (często po wielu latach) dawnego zakażenia pierwotnego lub może rozwinąć się bezpośrednio z nacieku pierwotnego przez jego powiększanie i rozpad. W zależności od stanu pacjenta, poziomu jego odporności i szybkości wdrożenia odpowiedniego leczenia zmiany w płucach mogą się wchłaniać, włóknieć lub postępować, doprowadzając do całkowitego zniszczenia płuc, a ostatecznie do śmierci.
Gruźlica popierwotna może uaktywniać się w przypadku upośledzenia odporności, nieodpowiedniej higieny życia lub wskutek nadmiernego spożywania alkoholu. Wśród najczęstszych przyczyn możemy wymienić:
znaczny spadek odporności (wywołany np. zarażeniem wirusem HIV),
znaczne osłabienie sił ogólnobiologicznych organizmu,
przewlekłe niedożywienie,
życie w skrajnie niehigienicznych warunkach,
nadużywanie alkoholu,
przewlekłe przeciążenie pracą w niekorzystnych warunkach,
skrajna niewydolność nerek,
znaczna utrata masy ciała w bardzo krótkim czasie.
Gruźlica popierwotna – objawy
We wczesnym stadium choroby gruźlica popierwotna może nie dawać żadnych objawów. Po pewnym czasie mogą pojawić się:
wilgotny kaszel,
zmęczenie i osłabienie,
chudnięcie,
brak apetytu,
gorączka (lub stany podgorączkowe), undefined
W pewnych przypadkach mogą występować też bóle w klatce piersiowej i duszności Przy mniej zaawansowanej chorobie i lżejszym jej przebiegu dolegliwości mogą ustępować i nawracać. W zaawansowanej rozsianej gruźlicy stan jest ciężki, a objawy nasilone.
Gruźlica popierwotna w postaci pozapłucnej
Znacznie rzadziej, bo w około 25% przypadków, gruźlica popierwotna rozprzestrzenia się do innych narządów. Najczęściej dochodzi do tego u osób z upośledzoną odpornością lub u dzieci.
Gruźlica pozapłucna może występować w każdym narządzie. Ognisko choroby mieszczą się w trzonach kręgowych, nerkach, mózgu, wątrobie i wielu innych miejscach.
Oto najczęstsze rodzaje gruźlicy popierwotnej pozapłucnej:
Gruźlica opłucnej – tradycyjnie jest chorobą młodzieży i młodych dorosłych. Wysięk w jamie opłucnowej pojawia się po 3-6 miesiącach od zakażenia prątkami gruźlicy. Gruźlica opłucnej jest przede wszystkim wynikiem reakcji nadwrażliwości, a nie bezpośredniego zakażenia jamy opłucnowej. Gruźlicze zapalenia opłucnej rozpoczyna się najczęściej ostro, objawy narastają szybko. Chory ma gorączkę, suchy kaszel, bóle opłucnowe oraz duszności, jeżeli płyn wytworzył się w znacznej objętość. Chorzy na gruźlicze zapalenie opłucnej mają zwykle dodatni odczyn tuberkulinowy, jednak ujemny odczyn tuberkulinowy nie wyklucza gruźliczej etiologii wysięku.
Gruźlicze zapalenie osierdzia – jest wynikiem rozsiewu krwiopochodnego lub przejścia zmian z płuc lub węzłów chłonnych śródpiersia. Chorzy cierpią na gorączkę, duszności, kaszel oraz obrzęki. Gruźlica obwodowych węzłów chłonnych występuje najczęściej u dorosłych. Zajmuje pojedyncze węzły lub kilka węzłów z danej grupy; często dotyczy węzłów szyjnych. Zmienione węzły są początkowo twarde, następnie stają się tkliwe, powstają ropnie i przewlekle przetoki.
Gruźlica układu moczowego – jest infekcją o przewlekłym rozwoju wywoływaną głównie przez bakterię Mycobacterium tuberculosis. Może upośledzić obie nerki, powodując ich niewydolność, a w konsekwencji doprowadzić nawet do śmierci pacjenta. Jest drugą najczęściej występującą pozapłucną postacią tej groźnej choroby.
Gruźlicze zapalenie otrzewnej – wywołane jest przez przejście zapalenia z węzłów chłonnych krezki lub z jelit. Początek choroby zwykle jest podstępny, z wielomiesięcznym narastaniem objawów, takich jak gorączka, osłabienie, bóle brzucha. Rozwija się wodobrzusze, w jamie brzusznej wyczuwalne są masy oraz powstałe z węzłów chłonnych krezki.
Gruźlica jelit – powstaje najczęściej w wyniku połykania plwociny zawierającej prątki. Chorzy odczuwają bóle brzucha, przewlekłą biegunkę oraz objawy niedrożności.
Gruźlica kostno-stawowa – to najczęściej występująca postać gruźlicy (poza gruźlicą płuc). Powstaje na skutek zakażenia prątkami gruźlicy przez krew z ognisk pierwotnych. Charakterystyczne jest tworzenie się zmian zapalno-martwiczo-serowatych w kośćcu. Procesem gruźliczym mogą być dotknięte wszystkie kości i stawy, ale w praktyce najczęstszą lokalizacją jest kręgosłup (40-70% przypadków gruźlicy kostno-stawowej). Podczas gdy u dorosłych zmiany umiejscowione są przede wszystkim w odcinku piersiowym dolnym i lędźwiowym, u dzieci zajęty jest górny odcinek kręgosłupa piersiowego oraz kręgosłup szyjny. Często procesem gruźliczym zajęte są również stawy o największym obciążeniu tzn. stawy biodrowe, kolanowe, znacznie rzadziej łokciowe, nadgarstkowe, skokowe.
Gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – zdarza się coraz rzadziej. Dawniej chorowały na tę ciężką postać gruźlicy dzieci, obecnie – zwykle dorośli. Wczesnymi objawami choroby są zmiany zachowania, bóle głowy, gorączka. Rozwijają się zaburzenia świadomości, dochodzi do porażeń nerwów czaszkowych oraz drgawek. Objawy zwykle nie ujawniają się nagle, u połowy chorych narastają przez co najmniej dwa tygodnie.
Gruźlica prosówkowa – to określenie gruźlicy rozsianej tzn. zajmującej co najmniej dwa narządy. Rozwija się, gdy dojdzie do rozsiewu prątków drogą krwi. Choroba może przebiegać w sposób ostry lub przewlekły. Postać ostra ma przebieg gwałtowny i zwykle, jeśli nie zostanie podjęte leczenie przeciwprątkowe, kończy się zgonem. Jest to jedna z najgroźniejszych postaci gruźlicy popierwotnej.
Postać pozapłucna gruźlicy nie jest zaraźliwa, ale może współistnieć z gruźlicą płucną, która przenosi się pomiędzy ludźmi.
