Ile lat przed emeryturą nie wolno zwolnić pracownika? Sprawdź, czy jesteś chroniony
Cztery lata przed osiągnięciem wieku emerytalnego — właśnie wtedy włącza się jedna z najmocniejszych tarcz w polskim prawie pracy. Nie zawsze jednak działa jak mur nie do sforsowania; są wyjątki, których łatwo nie zauważyć. A od stabilności ostatnich lat kariery zależą nie tylko finanse, lecz także zdrowie psychiczne i fizyczne pracownika.
- Kiedy dokładnie zaczyna i kończy się ochrona przedemerytalna i kogo obejmuje?
- Sytuacje, w których pracodawca może rozwiązać umowę mimo pozornie „świętego” okresu czterech lat
- Stres związany z utrzymaniem pracy pod koniec kariery to nie tylko problem prawny, lecz realne ryzyko dla zdrowia
Praca w cieniu emerytury — co naprawdę chroni pracownika?
Zapis o ochronie przedemerytalnej znajdziemy w artykule 39 Kodeksu pracy. Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy, jeśli do ustawowego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn) brakuje nie więcej niż cztery lata, a dotychczasowy staż zapewnia prawo do emerytury w dniu osiągnięcia tego wieku.
W praktyce oznacza to, że kobiety wchodzą w okres ochronny po 56. urodzinach, a mężczyźni po 61. urodzinach. Przez te lata zatrudniony powinien móc spokojnie dokończyć karierę — ale tylko wtedy, gdy spełnione są wszystkie wymogi (m.in. ciągłość zatrudnienia, brak długich przerw w opłacaniu składek).
Prawo mówi wprost: cztery lata tarczy… i kilka wyłomów
Choć art. 39 brzmi kategorycznie, istnieje katalog sytuacji, gdy ochrona nie działa. Zanim uznasz, że zwolnienie jest niemożliwe, przeczytaj uważnie.
Kiedy paragraf 39 nie pomoże — najważniejsze wyjątki
- Ciężkie naruszenie obowiązków — pracodawca może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia z winy pracownika (tzw. dyscyplinarka), także w okresie ochronnym.
- Długotrwała niezdolność do pracy potwierdzona zwolnieniem lekarskim — po wyczerpaniu maksymalnych okresów zasiłkowych (182 lub 270 dni) i kolejnych trzech miesiącach świadczenia rehabilitacyjnego, możliwe jest rozwiązanie umowy na mocy art. 53 Kodeksu pracy.
- Bankructwo lub likwidacja firmy — w przypadku upadłości ochrona ustępuje przed nadrzędnym interesem wierzycieli.
Przeczytaj też: Zwolnienie od psychiatry ma swoje zasady, których trzeba przestrzegać. Co powinieneś wiedzieć?
Gdy zdrowie wchodzi w grę: długie L4, wypalenie i stres tuż przed metą
Ostatnie lata pracy to często czas wzmożonego napięcia — czy firma przetrwa? Czy wystarczy zdrowia do wypracowania pełnego stażu?
Szczególny problem to długotrwałe zwolnienia lekarskie. Jeżeli lekarz medycyny pracy stwierdzi trwałą niezdolność do wykonywania dotychczasowych obowiązków, pracodawca musi zaproponować inne stanowisko zgodne z orzeczeniem. Gdy nie ma takich możliwości, a okres absencji przekroczy limity z poprzedniej sekcji, umowę można rozwiązać mimo ochrony przedemerytalnej. To trudna sytuacja, nierzadko łącząca kwestie prawne z chorobami przewlekłymi (np. choroba niedokrwienna serca, cukrzyca typu 2).
Dla samego pracownika stawką jest nie tylko utrata stałego dochodu, lecz także zdrowie. Badania łączą nagłą utratę zatrudnienia u osób 55+ z wyższym odsetkiem objawów depresyjnych i szybszym wzrostem ciśnienia tętniczego. Warto więc zawczasu zadbać o regularne badania okresowe, konsultacje psychologiczne i — jeśli to możliwe — stopniowe obniżanie wymiaru godzin, zanim pojawi się całkowite wypalenie zawodowe.
Co możesz zrobić już dziś — plan awaryjny i codzienna profilaktyka
Sprawdź swoje papiery. Zbierz świadectwa pracy i wydruki z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, aby potwierdzić staż i ciągłość składek.
Monitoruj zdrowie. Raz w roku wykonaj podstawowy panel badań (morfologia, profil lipidowy, glukoza), a po 60. roku życia dodaj badanie EKG i kontrolę ciśnienia.
Buduj poduszkę finansową. Minimum sześć pensji netto na koncie to spokój ducha na wypadek sporu sądowego z pracodawcą.
Korzystaj z Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego — bezpłatne konsultacje psychologiczne pomagają obniżyć poziom stresu w okresie przedemerytalnym.
Nie lekceważ sygnałów z firmy. Restrukturyzacja czy ciche redukcje etatów? Lepiej poradzić się prawnika, zanim otrzymasz wypowiedzenie.
Przeczytaj też: Nawet 2150 zł miesięcznie wsparcia dla seniorów. Rusza nowe świadczenie dla osób po 75. roku życia
Źródła:
- Kodeks pracy, art. 39, tekst jednolity (Sejm RP, 2025).
- Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, „Ochrona pracy osób w wieku przedemerytalnym” (broszura, 2024).
- Światowa Organizacja Zdrowia, Mental Health at Work – Fact Sheet, 2024.
- Infor Kadry, „Ochrona przed zwolnieniem z pracy osób w wieku przedemerytalnym – kiedy nie zadziała?”, 2024.
