Spektrum autyzmu – przyczyny, charakterystyka, rozpoznanie

Czym tak naprawdę jest spektrum autyzmu?

Autyzm to schorzenie niezwykle złożone i trudne do jednoznacznego zdefiniowania. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD) występuje nie jako choroba, lecz jako jedno z zaburzeń neurorozwojowych, a jego spektrum jest na tyle zróżnicowane, że za każdym razem może dawać objawy o innym charakterze oraz stopniu nasilenia.Zaburzenia autystyczne polegają przede wszystkim na trudnościach w komunikacji i nawiązywaniu interakcji społecznych oraz przywiązaniu do ograniczonych, powtarzalnych zachowań. Problemy takie wynikają z faktu, że osoby ze spektrum autyzmu odbierają świat za pomocą zmysłów zupełnie inaczej niż osoby zdrowe – inaczej słyszą dźwięki, inaczej odczuwają dotyk czy zapach, inaczej widzą wszystko, co dzieje się wokół nich. Ich obraz rzeczywistości jest odmienny od naszego, dlatego mogą mieć trudności w budowaniu relacji, okazywaniu uczuć, a także rozumieniu intencji oraz komunikatów rozmówcy.

Spektrum autyzmu – jakie są jego przyczyny?

Zaburzenia ze spektrum autyzmu występują na skutek defektów neurologicznych, powstałych w mózgu podczas rozwoju płodowego. Defekty takie wynikają z wad genetycznych (istnieje 20-30 genów wywołujących autyzm), których przyczyną mogą być:

• wiek rodziców (u matki – powyżej 35 r.ż., u ojca – powyżej 40 r.ż.),

• czynniki autoimmunologiczne występujące w rodzinie (astma, RZS, choroba Hashimoto),

• otyłość, cukrzyca lub nadciśnienie u matki,

• urazy okołoporodowe,

• uszkodzenia centralnego układu nerwowego,

• porażenie mózgowe,

• zaburzenia flory bakteryjnej jelit, 

• konflikt serologiczny.

Do dodatkowych czynników ryzyka zalicza się także palenie papierosów podczas ciąży, okres poczęcia przypadający późną jesienią lub zimą, wystąpienie spektrum autyzmu u rodzeństwa dziecka, kolejność urodzeń (najstarsze dziecko jest bardziej narażone) i kontakt matki z metalami ciężkimi, zanieczyszczonym powietrzem oraz pestycydami podczas ciąży. Ponadto autyzm 4 razy częściej występuje u chłopców niż u dziewczynek.

Czym się objawia spektrum autyzmu?

Objawy spektrum autyzmu mogą dotyczyć kontaktów społecznych, komunikacji lub nietypowych codziennych zachowań.Trudności w kontaktach społecznych polegają przede wszystkim na braku umiejętności zrozumienia mimiki, gestów oraz tonu głosu innych ludzi, a także unikaniu kontaktu wzrokowego. Dzieci z autyzmem mają problemy z zabawą z rówieśnikami (nie potrafią bawić się „na niby”, np. udawać, że dany przedmiot jest czymś innym niż w rzeczywistości) i często nie reagują na swoje imię. Są bardzo wrażliwe na bodźce i jeśli poczują się przytłoczone, mogą zareagować nawet agresją. Typowy dla tego zaburzenia jest również zupełny brak świadomości dziecka, że jego zachowanie jest odbierane negatywnie bądź uznawane za „dziwne”.Zaburzenia komunikacji z kolei wynikają najczęściej z opóźnienia lub niewykształcenia mowy. Według statystyk nawet połowa osób z autyzmem nie mówi, a u reszty umiejętność ta jest zwykle rozwinięta tylko w pewnym stopniu. Dzieci autystyczne często mówią o sobie w trzeciej osobie (np. nie „ja zrobiłam”, a „Ania zrobiła”), powtarzają wielokrotnie jedno zdanie, intonują wypowiedzi w nieoczywisty sposób (np. zdania twierdzące wypowiadają jak pytania) oraz nie przestrzegają zasad gramatyki. Pojawia się u nich także tendencja do mówienia wyłącznie o rzeczach, które je interesują i całkowite ignorowanie innych tematów.W sferze codziennych zachowań zaś obserwuje się np. wielokrotne powtarzanie danej czynności (np. chodzenie w kółko), obsesyjne układanie przedmiotów, zainteresowanie wyłącznie jedną dziedziną wiedzy oraz nietolerancja zmian (dążenie do robienia wszystkiego w określonym przez siebie porządku, zawsze tak samo).

Spektrum autyzmu – objawy alarmowe u niemowląt i małych dzieci

Istnieje kilka objawów, które pojawiają się już we wczesnym etapie rozwoju dziecka i mogą wskazywać na występowanie spektrum autyzmu. Jeżeli dziecko po 12 miesiącu życia nie reaguje mimiką na obecność rodziców, nie śmieje się, nie gaworzy, nie podąża za wzrokiem dorosłej osoby, nie pokazuje rączką rzeczy, które je interesują, nie potrafi naśladować gestów (np. klaskania) i nie reaguje na własne imię, należy koniecznie skorzystać z konsultacji lekarskiej.